vrijdag 21 juli 2017, 16:13
Rentestijging goed voor economie
Toen Mario Draghi zich liet ontvallen dat het tijdperk van kwantitatieve verruiming (QE) zal eindigen en de langetermijnrente omhoog sprong, deed hij Nederlanders een plezier. Vergeet woedeaanvallen en renteschommelingen. De simpele waarheid: bij een hogere langetermijnrente stijgen de rentemarges, wat goed is voor de kredietverstrekking en de economische groei.
Hoe dat zit? Denk als een bankier. De kerntaak van een bank is geld lenen van spaarders tegen een kortetermijnrente en dat vervolgens uitlenen tegen een lange rente. Men verdient geld aan de spread, het verschil tussen de korte en lange rentes, ook wel de netto rentemarge. Dat is de potentiële winst. Bij een kleine spread verdient een bank weinig en worden alleen leningen verstrekt aan cliënten met een onberispelijke kredietgeschiedenis. Neemt de spread toe? Dan is het verstrekken van leningen met meer risico’s aantrekkelijk. Het is een simpele rekensom van risico versus potentiële winst.
Banken essentieel voor economie
In onze wereld van fractioneel bankieren waar een bank geld creëert door kredieten te verstrekken betekent snellere kredietgroei een snellere toename van de hoeveelheid geld in omloop. Wie de data van de afgelopen 100 jaar bekijkt, ziet dat gedegen monetaire groei de beste economische stimulans vormt. Als ondernemers kapitaal verkrijgen, gaan ze langetermijninvesteringen aan die uiteindelijk veel opleveren. Nieuwe fabrieken, software, apparatuur, onderzoek, producten, kortom: alles wat onze economie draaiend houdt.
De kredietverstrekking binnen de eurozone draait namelijk al jaren op een waakvlammetje. Zelfs met de recente verbeteringen blijft de kredietgroei ver achter bij de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. In mei nam de kredietgroei weliswaar 3 procent toe ten opzichte van voorgaande jaren, maar het blijft weinig. Kredietgroei van Nederlandse ondernemingen is nog steeds negatief! Iedereen zoekt de schuld bij de zogenaamd wankele balansen van banken in de Eurozone. Dat is een zondebok. De meeste Europese banken zijn aanzienlijk gezonder dan wordt beweerd, houden opmerkelijk veel cash aan en ze hebben ruimte om geld uit te lenen. Dit doen ze echter niet, omdat de spread zo klein is.
Kwantitatieve verruiming schadelijk
Waarom zo klein? Dat is de schuld van QE! Draghi probeerde de vraag naar kredieten aan te wakkeren door langetermijnobligaties te kopen, zodat de langlopende rente omlaag ging. Fout! Goedkoper geld doet weinig als de korte rente vrijwel op nul staat en banken dus nauwelijks verdienen aan leningen. QE bleek een lapmiddel in de VS, Japan en Groot-Brittannië, zoals Ben Bernanke, Haruhiko Kuroda en Mervyn King ontdekten. In Scandinavië en de eurozone is het niet anders. Overal verlaagde het de spread en verminderde daardoor leningen en brede geldgroei.
Centrale banken begrijpen dit niet omdat ze niet door bankiers worden gerund. De meeste centrale bankiers zijn toezichthouders en juristen die vooral naar bankbalansen kijken en zich bezig houden met het redden van systeembanken. Ik kan het niet bewijzen, maar ik heb al jarenlang het vermoeden dat QE vooral bedoeld was om banken te herkapitaliseren en niet zozeer economische stimulering. Vrijwel alle nieuwe reserves zijn bij centrale banken terechtgekomen als overtollige reserves, stof te happen. Banken kregen sterkere buffers, maar de economie werd er niet sterker van.
Stop met die onzin
QE heeft al veel te lang geduurd in Europa. De Verenigde Staten en Groot-Brittannië hebben QE jaren geleden stopgezet en zagen toen een scherpe toename van de kredietgroei en de hoeveelheid geld in omloop. Zodra Draghi stopt met QE, profiteert Nederland. Banken en debiteurs kunnen die onzin met negatieve rente eindelijk vergeten. De spread wordt weer breed genoeg voor banken om met liefde geld uit te lenen. We zitten dan niet meer in een verstoorde wereld waar 3% leninggroei als een verbetering aanvoelt, het zal sneller zijn, met 5-8% en daarmee ook economische groei.
“Maar een hogere rente zorgt ervoor dat bedrijven minder kunnen lenen!” horen we vaak. Die vrees deel ik niet. Op het moment van schrijven is de Nederlandse tienjaarsrente 0,72%. Er is zeer veel ruimte naar boven zonder dat de klap hard aankomt bij bedrijven. Of om het anders te stellen: als een bedrijf direct verlies maakt zodra de rente iets stijgt, heeft het een verkeerd businessmodel. Daarnaast is de earnings yield (winst gedeeld door de prijs) – een goede graadmeter voor de lange termijn ROI (Return on Investment) van een bedrijf - in Nederland rond de 6%. De kredietkosten na belasting kunnen fors stijgen zonder dat dit grote gevolgen heeft voor de winst.
Voor aandelen zijn valse angsten altijd positief. De markten hebben de irrationele angst immers volledig ingeprijsd. Zodra beleggers ontdekken dat de wereld tóch niet vergaat, kunt u stijgende koersen verwachten. Koop nu dus, zolang iedereen nog bang is voor Draghi en het einde van QE een positieve impuls aan de Nederlandse economie geeft die maar weinigen verwachten.
Ken Fisher is oprichter van Fisher Investments