FD
Komt de sluis op tijd af? Geen antwoord
Veertien hijskranen, een handvol cementwagens. Eindeloze metalen constructies. Daar tussen rijden jeeps en lopen mannen in oranje overalls, met blauwe en witte helmen op. De grootste zeesluis ter wereld in aanbouw ziet er uit als elke ander bouwplaats.
En zoals veel bouwprojecten kampt ook de nieuwe zeesluis in IJmuiden met financiële tegenvallers. BAM en VolkerWessels hebben zich vertild aan tijdelijke structuren voor het afzinken van de 2400 ton wegende sluisdeuren. De structuren kosten meer dan verwacht, wat de twee beursgenoteerde bedrijven gaan voelen in de winst over 2017. Beleggers reageerden woensdag furieus. De koers van BAM daalde 21%, die van VolkerWessels 7%.
De nieuwe sluis - 70 meter breed, 500 meter lang, 18 meter diep - moet in 2019 klaar zijn. Ze gaat de bestaande Noordersluis uit 1929 vervangen. Die is te klein geworden voor de tankers en cruiseschepen die het Noordzeekanaal nodig hebben om de haven van Amsterdam te bereiken.
Bouwwerkzaamheden voor de grootste zeesluis ter wereld, de Noordersluis.
De koffie trilt in het kopje
Aan de bouwplaats is de financiële ellende niet af te zien. Op deze koude novemberdag is het een dag als alle andere op de zeesluizen. Het witte busje van OpenIJ, zoals BAM en VolkerWessels hun samenwerkingsverband hebben genoemd, pendelt om mensen af te zetten op een van de zes haltes van de bouwplaats. Een fietser kijkt gebogen over zijn triatlonstuur naar de werkzaamheden. Bouwplaatsen vormen, vooral voor mannen op leeftijd, nou eenmaal een bezienswaardigheid. De Missouri Borg, een grijs schip uit Delfzijl, wacht in de Noordersluis. Een meeuw hangt in de westenwind.
Binnen, in informatiepunt Ship dat dienst doet als bezoekerscentrum, museum en vergaderlocatie, trilt de koffie in het kopje. Tegenover het rode gebouw aan de Noordersluisweg wordt met een trilmachine een damwand van de tijdelijke waterkering de grond in getrild. Lawaai weerkaatst over het water.
‘Toen we de omwonenden vertelden wat we aan het doen zijn, kregen we een klaterend applaus’• Jan Rienstra, Rijkswaterstaat
'Het heeft er alle schijn van dat we de planning niet gaan redden. Dat is vervelend', zegt Jan Rienstra, namens Rijkswaterstaat omgevingsmanager voor de zeesluizen. Dertig jaar werkt hij voor Rijkswaterstaat. Grote projecten: Rienstra 'deed' de Coentunnel onder het IJ bij Amsterdam. 'Maar dit is ook voor mij het grootste project.'
Schaken met dijken
Het complex met drie zeesluizen wordt helemaal omgegooid. Bentonietcentrale, deurkas binnenhoofd, combiwand fuikwand: dit mini-universum heeft een eigen jargon. Honderden mensen werken hier, in de strijd tegen het water. Een dam moet wat langer, de andere wat ingekort. Het is schaken met dijken. Hollands Glorie.
'Toen we de omwonenden vertelden wat we aan het doen zijn, kregen we een klaterend applaus', zegt Rienstra. 'Het project met de sluizen doet er echt toe, hier in IJmuiden.'
Rijkswaterstaat is in tien jaar gekrompen van 13.000, naar 8.500 medewerkers. Waar de rijksdienst dus tien, laat staan twintig, jaar geleden nog veel in eigen hand hield - Rienstra: 'we kwamen met een opdracht, en een aannemer moest dat uitvoeren naar onze inzichten' - is de markt veel belangrijker geworden. Zijn de kostenoverschrijdingen dan ook het probleem van de markt?
'Zij hebben de kosten misschien verkeerd ingeschat', zegt Rienstra. 'Dat hebben wij niet gedaan. Maar uiteraard is het ook ons probleem. Wij hebben net zo goed verantwoording af te leggen.'
Aard en omvang zijn ongekend
De consequenties van de financiële tegenvaller kan de omgevingsmanager nog niet overzien. OpenIJ en Rijkswaterstaat zijn nu in conclaaf. Er zullen herberekeningen worden gemaakt. Al kwam de aankondiging van de financiële flater van OpenIJ voor hem niet als verrassing. 'We wisten dat het project onder spanning stond.'
‘Bij aannemers zit kennis. Daar zit ook vernieuwing’• Daan Wiebes, oud-werknemer Rijkswaterstaat
Dat kreeg Rienstra mee uit de verhalen, die hoorde hij tijdens het maandagochtendoverleg met de collega-omgevingsmanager van OpenIJ. Laatst gaven Rijkswaterstaat en OpenIJ in het nabijgelegen Telstar Stadion nog een presentatie aan belangstellenden. Iemand vroeg: komt het op tijd af? Daar kon Rienstra daar geen antwoord op geven.
Want dat is het ook, zegt hij: Rijkswaterstaat is regisseur en weet veel, maar niet alles. Zo heeft de rijksdienst geen zicht op de boekhouding van BAM en VolkerWessels. Dus of deze financiële tegenslag voorkomen had kunnen worden? Rienstra aarzelt. 'Er zijn eerder sluizen gemaakt. Maar van deze aard en omvang, dat is niet eerder gedaan.'
Als kinderen in de snoepwinkel
Op de eerste verdieping van Ship lopen Daan Wiebes en Gé Schavemaker. Twee civiele ingenieurs, nu gepensioneerd: Wiebes werkte jaren voor Waterstaat, Schavemaker voor Boskalis. Hun werk was hun hobby, 'je laat je vak nooit helemaal los', en daarom komen ze kijken bij de aanleg van de zeesluis. En ja, een beetje als een kind in de snoepwinkel voelt het wel, erkent Wiebes terwijl hij bij een plaatje staat over de caissons - toevallig juist het onderdeel waar BAM zo veel problemen mee heeft.
'Dit is gewoon een heel complexe, lastige klus', zegt Wiebes. 'Het gaat over de afwikkeling van scheepvaart, over zout en zoet water, en over economische belangen. Een aannemer moet de risico's inschatten. Maar hij moet ook inschatten wat de andere marktpartijen gaan doen. Daar zit spanning.'
Toch is het een goede ontwikkelingen dat aannemers belangrijker worden, vindt de gewezen ingenieur. 'Bij aannemers zit kennis. Daar zit ook vernieuwing.'
'En je kunt nooit alles van tevoren weten', zegt Schavemaker, staande voor een verhoging met de maquette van een betonnen wand. 'Maar je moet hier op een postzegel de grootste sluis ter wereld bouwen. Als je daar iets risicoloos wilt kunnen uitvoeren, dan is dat wel heel erg gedurfd.'