Varkensboeren en bollenkwekers
Nederland heeft een goede én een slechte reputatie in de bestrijding van resistentie tegen antibiotica.
Een goede omdat Nederlandse artsen terughoudend zijn in het voorschrijven van antibiotica, waardoor bacteriën minder snel ongevoeligheid ontwikkelen en bestaande middelen langer effectief blijven. De slechte reputatie dankt Nederland aan het grootschalige gebruik - in ieder geval in het verleden - van antibiotica in de veeteelt. Dat kan ook problemen opleveren voor de mens, omdat resistente bacteriën soms van dier op mens worden doorgegeven. Zo blijken Brabantse varkensboeren vaak drager te zijn van de resistente bacterie MRSA, zodat ziekenhuizen zieke boeren nogal eens in quarantaine plaatsen.
Inmiddels is Nederlands slechte staat van dienst wel aan de beterende hand. Toezichthouder Autoriteit Diergeneesmiddelen meldde vorige maand dat het gebruik van antibiotica in de veeteelt tussen 2009 en 2017 met 63% is afgenomen.
Tegelijkertijd heeft zich een nieuw probleem aangediend en dat is een toenemende weerstand van schimmels tegen azolen, de bekendste schimmelbestrijders. De resistentie heeft geleid tot diverse sterfgevallen in Nederland, ook van jonge mensen. Er zijn aanwijzingen dat schimmels ongevoeligheid ontwikkelen door grootschalig gebruik van azolen in de Nederlandse bollenteelt.
Ook een van de grootste farmabedrijven ter wereld, het Amerikaanse Merck & Co, dat in Europa opereert onder de naam MSD, ziet meer toekomst in vaccins om infecties te voorkomen, bleek in Den Haag. Het bedrijf ontwikkelt nog wel nieuwe antibiotica en andere anti-microbiële middelen, zei medisch directeur Caroline Doornebos van MSD Nederland, maar ook zij onderstreepte het belang van 'een ander verdienmodel'.
Antibiotica is nu al regelmatig eerder een kostenpost dan een inkomstenbron. Zo houdt MSD op dit moment diverse antibiotica op voorraad, min of meer voor noodgevallen, die het bedrijf vrijwel niet verkoopt. Het is volgens Doornebos een soort liefdadigheid, voortkomend uit plichtsbesef.
Geen bonussen meer
Farmabedrijven spreken de Britse bevindingen van O'Neill ook tegen en stellen dat zij alleen al in 2016 $2 mrd hebben geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwe antibiotica. Tegelijkertijd hebben diverse bedrijven maatregelen doorgevoerd om het gebruik van bestaande antibiotica aan banden te leggen. Zo kennen vier grote farmaconcerns hun verkopers van antibiotica niet langer bonussen toe op basis van de gerealiseerde verkoopomzet.
Wondermiddel
Antibiotica zijn chemische verbindingen van natuurlijke oorsprong die bacteriën bestrijden. Rond 1928 werd door de Schotse arts en microbioloog Alexander Fleming het middel penicilline ontdekt, dat als een van de eerste antibiotica op de markt werd gebracht. Voor deze vinding kreeg Fleming later de Nobelprijs
Er zijn inmiddels meerdere soorten antibiotica met elk hun eigen kenmerken. Iedere soort wordt ingezet tegen bepaalde typen bacteriële infecties.
Naast penicilline zijn de minder bekende antibiotica:
> Tetracyline
> Flucloxacilline
> Vancomycine
> Amoxicilline
> Piperacilline
Naast honing zijn groene thee, oregano, gember en de olie van kokosnoten voorbeelden van traditionele natuurlijke producten die tot op zekere hoogte bescherming bieden tegen bacteriële infecties. Meer recente mogelijke alternatieven voor antibiotica zijn bijvoorbeeld probiotica en faagtherapie.
Pieter Winsemius, die zich de levendige illegale handel in antibiotica voor varkens herinnert, houdt zich al een tijdje niet meer met het onderwerp bezig. Maar de oud-bewindsman is sceptisch. ‘Ik weet niet of er de voorbije jaren inderdaad zoveel gebeurd is. Wat ik wel weet is dat betrokken partijen dat altíjd zeggen.’