Saoedische kroonprins ontwerpt geautomatiseerde futuristische stad
Kroonprins Mohammed bin Salman wil Saoedie Arabië omvormen tot een moderne economie. Voor $500 mrd bouwt hij aan een fantasiestad.
Sharma is een kustgebied in het noordwesten van Saoedi-Arabië, zo onherbergzaam dat een adviesbureau er maar twee natuurlijke hulpbronnen kan ontwaren: zonlicht en ‘een eindeloze hoeveelheid zout water’. Maar toen de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman zijn helikopter hier een paar jaar geleden aan de grond zette, zag hij geen woestenij. Hij zag de toekomst: hij vatte het plan op om hier voor vijfhonderd miljard dollar een nieuwe stad uit de grond te stampen.
Aan de kale kust van dit 25.000 vierkante kilometer grote, rotsachtige woestijngebied moet de leefbaarste stadstaat ter wereld verrijzen, met de bestbetaalde banen ter wereld om ‘de knapste koppen en grootste talenten ter wereld’ te lokken. Die gaan dan met vliegende robottaxi’s naar hun werk terwijl robots hun huis schoonmaken. Een stad die Silicon Valley overtreft in technologie, Hollywood in entertainment en de Franse Rivièra in vakantiegevoel. Met bovendien een project om mensen sterker te maken door middel van genetische manipulatie.
Al deze ideeën worden uiteengezet in vertrouwelijke documenten van de adviesbureaus Boston Consulting Group, McKinsey en Oliver Wyman, die The Wall Street Journal heeft ingezien en besproken met betrokkenen bij dit zogenaamde project Neom (een samentrekking van het Griekse woord voor ‘nieuw’ en het Arabisch voor ‘toekomst’).
De adviseurs die Mohammed bin Salman (kortweg MBS) voor de verwezenlijking van zijn fantasiestad heeft ingeschakeld, hebben een dure mix gebrouwen van sciencefictiontaal en zakelijke modekreten, gelardeerd met wat minder verkwikkelijke feiten: de gedwongen verhuizing van lokale stammen.
En een door advocatenkantoor Latham & Watkins ontwikkeld en ‘onafhankelijk’ genoemd rechtsstelsel waarin de rechters direct verantwoording afleggen aan de koning en rechtspreken op basis van de sharia, de islamitische wetgeving. ‘Het moet een geautomatiseerde stad worden waarin we alles kunnen zien', was volgens de documenten een eis van de door MBS geleide bestuursraad. Een stad ‘waar een computer melding kan maken van misdaden zonder dat er aangifte hoeft te worden gedaan, en waar alle burgers gevolgd kunnen worden'.
Blik naar buiten
Neom is het middelpunt van Bin Salmans poging om een in zichzelf gekeerd en volledig van olie afhankelijk koninkrijk om te vormen tot een land met de blik naar buiten en een gediversifieerde economie. MBS wil dat Saoedi-Arabië zijn olie-opbrengsten niet langer allemaal in het buitenland uitgeeft, maar zelf goederen en diensten gaat produceren die de Saoedi’s nu nog van ver weg halen. Hij wil met Neom een gebied ter grootte van Massachusetts (iets kleiner dan België, red.) omtoveren tot een economische regio met autofabrieken, ziekenhuizen, technologiebedrijven en vakantieoorden, en zo de binnenlandse bestedingen in het land opkrikken.
Dat hij met dit plan liever vijfhonderd miljard aan zo’n volledig nieuw te bouwen stad uitgeeft dan dit geld in bestaande steden te investeren, is niet alleen een kenmerk van Bin Salmans enorme ambitie, maar ook van de langdurige problemen waarmee het land kampt. Buitenlandse bedrijven willen er allang niet meer investeren vanwege de ondoorzichtige rechtspraak, de corruptie en de maatschappelijke beperkingen, zoals het alcoholverbod en de afhankelijke positie van vrouwen, die toestemming van een mannelijk familielid nodig hebben om te mogen reizen. MBS heeft gemerkt dat deze verschijnselen zo diepgeworteld zijn dat het makkelijker is om een totaal nieuwe stad te ontwikkelen dan de bestaande steden te hervormen.
Maar voor het bouwen van Neom is geld nodig dat Saoedi-Arabië niet heeft. Het land heeft de laatste tijd een begrotingstekort en MBS heeft zijn geld in ongewisse investeringen gestopt.
De grote inbreng van buitenlandse adviesbureaus onthult nog een ander diepgeworteld probleem. Saoedi-Arabië is een jong land dat pas in 1957 zijn eerste universiteit kreeg en daardoor altijd gebrek had aan kennis op het gebied van planning, techniek en management. Vandaar dat het aanklopt bij buitenlandse deskundigen zoals McKinsey, dat al meer dan veertig jaar in Saoedi-Arabië actief is.
Binnen de Saoedische overheid zijn er mensen – onder wie MBS zelf, volgens mensen die hem onlangs hebben gesproken – die zich afvragen of de westerse adviseurs niet meer betaald krijgen dan ze waard zijn. Ook zou de haalbaarheid van nogal wat doelstellingen twijfelachtig zijn. Zo moeten ‘werk- of stressgerelateerde ziekten’ in Neom volledig worden uitgebannen en moeten inwoners er werk kunnen vinden bij internetstart-ups of bedrijven zoals Amazon. Die probeert men volgens de documenten te lokken met gratis energie en gesubsidieerde arbeid.
Ondanks de ligging in de woestijn moeten er in Neom allerlei boerenmarkten komen. De hitte moet worden getemperd door wolken te ‘zaaien’ en zo kunstmatig regen op te wekken. En in een stad met het ‘hoogste bnp per hoofd van de bevolking’ willen bewoners volgens de documenten graag lekker buiten de deur eten, dus Neom streeft naar ‘het hoogste aantal sterrenrestaurants per inwoner ter wereld’. Om de veiligheid te garanderen, worden de Saoedische inlichtingendiensten in staat gesteld iedereen te volgen met behulp van camera’s, drones en gezichtsherkenningstechnologie.