Kan Biden de verscheurde VS weer tot een eenheid smeden?
=================================================
Joe Biden begint woensdag aan een monsterklus. De man die altijd heeft beloofd Amerika weer één te maken mag laten zien of dat nog realistisch is.
Karlijn van Houwelingen16 januari 2021, 6:00
Veiligheidsdiensten waarschuwen voor geïmproviseerde bommen in Washington rond de inauguratie van Biden.
Op het platteland van Tennessee is het de afgelopen dagen opvallend druk geweest bij bankfilialen. Trumpaanhangers haalden massaal grote sommen contant geld van hun bankrekening, weet Amy Cooter, socioloog van Vanderbilt University in Nashville. In haar geboorteplaats in het noordoosten van Tennessee gaan geruchten over boodschappentekorten, vertelt Cooter, die al jaren onderzoek doet naar rechtse milities. Ze wil maar zeggen: zo gespannen is de stemming in Trumpland, nu Joe Biden aantreedt. Mensen vertellen elkaar dat hij de ‘staat van beleg’ zal afkondigen om hen onder de duim te houden, en dat ze straks misschien wel niet meer bij hun geld kunnen.
Biden zal dus een enorme kluif hebben aan de ‘verzoening’ die hij al sinds het begin van zijn campagne predikt. Daar blijft hij bij, ook nu de emoties zo hoog zijn opgelopen dat zijn inauguratie met geweld verstoord dreigt te worden. ‘Amerika Verenigd’, is het thema van de ceremonie en staat voor ‘het begin van een nieuwe nationale reis’, zegt zijn team. Een frisse start ‘die de ziel van Amerika herstelt, het land samenbrengt en een pad creëert naar een betere toekomst’. Om de eenheid te benadrukken zullen Biden en zijn vicepresident Kamala Harris na hun beëdiging samen met oud-presidenten Obama, Bush en Clinton een krans leggen op de militaire begraafplaats van Arlington.
Het is allemaal erg optimistisch – veiligheidsdiensten waarschuwen voor geïmproviseerde bommen in Washington en Congresleden vrezen voor hun leven omdat ze voor afzetting van Trump hebben gestemd. Maar de inauguratie moet doorgaan, vindt Team-Biden, juist nu. Op de trappen van het Capitool waar extremisten met de politie vochten om zijn presidentschap te voorkomen zweert hij woensdag de eed.
Klapper van een speech
Biden had al een pandemie op te lossen, een economische inzinking, en nu dus ook een opstand. Met zoveel crises heeft sinds de Amerikaanse Burgeroorlog in 1861 geen president te maken gehad, zegt Barbara Perry, presidentieel historicus aan de Universiteit van Virginia.
Als Biden het land wil kalmeren, zal hij om te beginnen met een klapper van een inauguratiespeech moeten komen. Niet zozeer om de ‘haters’ te overtuigen, maar om een beroep te doen op het fatsoen en respect van Trumpisten die dichter bij het politieke midden zweven, bepleitte conservatief commentator Hugh Hewitt in de Washington Post. Perry adviseert Biden te luisteren naar Abraham Lincoln, die bij zijn aantreden zei: “We zijn geen vijanden, maar vrienden. We mogen geen vijanden zijn.” Dat kon overigens niet voorkomen dat de burgeroorlog uitbrak.
Als er iets is wat Biden niet moet doen, is overdreven reageren en iedereen met sympathie voor Trump verdacht maken, zegt extremisme-expert Cooter. “Er moeten consequenties zijn voor mensen die het Capitool binnendrongen of geweld gebruiken, maar als het erop gaat lijken dat gewone mensen het doelwit worden, voedt dat de onrust alleen maar.” Cooter denkt dat Biden er goed aan doet zich eerst eens op de pandemie te richten. “Hoe sneller we vaccineren en iets wat op het normale leven lijkt terugkomt, hoe meer mensen zullen kalmeren.”
Maar Bidens partij wil actie. Democraten in het Congres willen de afzettingsprocedure afmaken en kijken uit naar strafrechtelijke onderzoeken naar Trump en zijn mensen. Over eventuele strafmaatregelen tegen Trump houdt Biden zich juist op de vlakte. Hij liet doorschemeren dat Trump afzetten zo vlak voor diens vertrek van hem niet zo nodig hoeft.
De laatste keer dat de VS te maken had met grote vragen over strafmaatregelen tegen een ex-president die de grenzen van de democratie had overschreden, was in 1974. Richard Nixon was afgetreden vanwege zijn rol in de schimmige inbraak bij politieke tegenstanders; het Watergateschandaal. Gerald Ford volgde hem op. Ford besloot Nixon gratie te verleden. Dat was toen geen populair besluit, maar werd decennia later alsnog gezien als moedige poging de boel bij elkaar te houden.
“Maar ik zou Biden niet adviseren Trump gratie te verlenen, want wat hij heeft gedaan is oneindig veel erger dan wat Nixon deed,” zegt historicus Perry. Ze begrijpt wel dat Biden zich stilhoudt over afzetting of vervolging van Trump – hij heeft geen trek in een presidentschap dat gedomineerd wordt door debat over het lot van zijn voorganger. “Maar voor onze democratische republiek en de rechtstaat is het wel nodig een lijn te trekken. Trump heeft echt een rode lijn overschreden.”
Gematigde stemmen
Biden hoopt dat de aanval op het Capitool het juist makkelijker zal maken om de stammenstrijd in de VS tot bedaren te brengen. Sommige Republikeinen zijn zo geschrokken, dat ze afstand nemen van de Trumpisten in hun partij. Zelfs partijleider Mitch McConnell gaf aan dat hij overweegt in de Senaat in te stemmen met de impeachment van Trump. Als in de Republikeinse Partij meer gematigde stemmen blijven klinken, kan dat regeren voor Biden makkelijker maken. Een interne machtsstrijd tussen de Trumpiaanse vleugel en klassieke Republikeinen betekent bovendien minder aandacht voor het oppositiewerk.
Maar wat echt verschil zou maken: als Trump en zijn Republikeinse bondgenoten stoppen met het verspreiden van leugens over de verkiezingsuitslag. Miljoenen Amerikanen geloven nog steeds niet dat Biden de legitieme winnaar van de verkiezingen is. Ook na de bestorming van het Capitool weigerden 147 Republikeinen in het Congres nog altijd om de verkiezingsuitslag te accepteren.