Den Haag heeft de primeur: duizenden woningen verwarmd met heet water uit de diepe aarde
Den Haag gaat als eerste gemeente in Nederland een hele woonwijk verwarmen met aardwarmte. De kilometers diepe putten zijn al jaren geleden geboord, maar nooit gebruikt. Daar gaat nu verandering in komen. Volgende maand krijgen 1200 huishoudens hun energie uit heet water, dat uit de diepe aardlagen naar boven wordt gepompt. ,,Dit is een historisch moment.’’
Ilah Rubio 21-12-20, 12:02 Laatste update: 12:21
Echt spectaculair ziet het er op het eerste gezicht niet uit. De twee diepe putten, waar het bij de geothermiecentrale aan de Leyweg in Den Haag allemaal om draait, liggen namelijk onder een dikke betonnen plaat. Constructiemanager Mark Ketting wil wel laten zien wat eronder ligt. Maar ook onder de metalen deksel is niet veel te zien, behalve een kleine pomp die het water dadelijk omhoog moet pompen.
Rendabel
De putten tegenover het Haga Ziekenhuis zijn al in 2010 geboord, vertelt directeur Jan Willem Rösingh van de Haagse Aardwarmte. Het doel was om 4000 woningen aan te sluiten op deze putten. Maar door de economische crisis werden er uiteindelijk maar 600 huizen aangesloten op de centrale, veel te weinig om het rendabel te maken. Het initiatief ging twee jaar later dan ook failliet. ,,Dat was een enorme domper voor de energieplannen van deze stad’’, weet Rösingh. De aangesloten woningen werden daarna ook niet verwarmd met aardwarmte, maar kregen gewone gasgestookte warmte van Eneco.
Buiten het markante gebouw aan de Leyweg staat de 'gasscheider'. Hiermee wordt het heel klein beetje gas dat in het water zit eruit gehaald.
Buiten het markante gebouw aan de Leyweg staat de 'gasscheider'. Hiermee wordt het heel klein beetje gas dat in het water zit eruit gehaald. © Thierry Schut
Haagse Aardwarmte, een consortium van Hydreco Geomec, Energiefonds Den Haag en Perpetuum Energy Partners, besloot de putten vier jaar geleden over te nemen. Maar omdat de putten al die tijd hadden stilgestaan, moesten ze eerst worden schoongespoeld. Dat is inmiddels gebeurd. De komende tijd worden er nog een paar testen mee gedaan, maar daarna kan het water (rond de 80 graden Celsius) meteen worden gebruikt om de op het warmtenet aangesloten huizen in de buurt te verwarmen.
Uniek
,,Dit wordt het eerste project in Nederland waar op deze schaal geothermie wordt gebruikt. Dit is uniek’’, zegt Rösingh trots. Er zijn meerdere plekken waar aardwarmte al langer wordt gebruikt, maar dan voornamelijk voor het verwarmen van kassen. Vooral tuinders in het Westland hebben daar al jarenlange ervaring mee. Op dit moment zijn er zo’n 23 projecten operationeel, vertelt Rosing. ,,En de meesten zitten in deze regio.’’ Dat komt omdat de bodem in Den Haag en omgeving zeer geschikt is voor de winning van aardwarmte.
Dat nu alleen woningen hiermee worden verwarmd, is best bijzonder. Want in tegenstelling tot de glastuinbouw, die het hele jaar door warmte nodig heeft, hebben woningen vooral warmte nodig in de winter. Om dat ‘gat’ op te vangen, gaat het consortium de opgewekte warmte in de zomer proberen om te zetten in elektriciteit.
Rösingh en Ketting inspecteren in de geothermiecentrale de installatie voor de aardwarmte.
Rösingh en Ketting inspecteren in de geothermiecentrale de installatie voor de aardwarmte. © Thierry Schut
Het hete water uit de diepe aardlaag zal in eerste instantie alleen gebruikt worden voor 1200 tot 1500 huishoudens. Op termijn worden dat er 3000 tot 3500. ,,We kunnen zelfs naar 4000 tot 5000 woningen toe.’’ Haagse Aardwarmte heeft ook toestemming gekregen om op andere plekken soortgelijke geothermiecentrales te ontwikkelen. Aardwarmte heeft namelijk de toekomst, denken de initiatiefnemers. Het is een perfect alternatief voor gas, waar Nederland van af wil.
De buurt zal vrijwel niks merken van de transitie naar duurzame energie, belooft Rösingh. En als er iets mis gaat, zoals nu geregeld met het collectief warmtenet in Transvaal? ,,Dan gaat de bestaande ketel, die op gas werkt, gewoon weer aan’’, legt hij uit.
Bevingen
Ook voor bevingen hoeven de bewoners niet bang te zijn, verzekert de directeur. ,,Het is namelijk een gesloten systeem. Al het water dat we omhoog pompen, wordt in dezelfde laag teruggepompt. Er is nagenoeg geen kans op bevingen.’’ Daar is ook uitgebreid onderzoek naar gedaan, vertelt hij.
Wethouder Liesbeth van Tongeren is blij dat er eindelijk gestart kan worden met aardwarmte in haar stad. Den Haag kan volgens haar hét centrum van geothermie in Europa worden. Niet alleen het kennisinstituut is in deze regio gevestigd, maar ook is de gemeente er in geslaagd de internationale koepel voor geothermie naar Den Haag te halen. ,,We hebben hier dus alles.’’
Tekst gaat verder onder de afbeelding
Zo werkt geothermie.
Zo werkt geothermie. © AD/Sybren Terpstra
Het zal ook niet bij dit ene project blijven, weet Van Tongeren. Het consortium heeft namelijk ook toestemming gekregen om te kijken of ook elders in Den Haag aardwarmte kan worden gewonnen. Bij de Constant Rebecquecentrale mogen zelfs al putten worden geslagen. Daar is ook subsidie van het rijk voor.
De Haagse regio heeft volgens de wethouder het geluk dat de bodem erg geschikt is voor geothermie. Toch zal daar niet overal in de stad gebruik van worden gemaakt. Soms omdat het niet kan, of omdat bewoners kiezen voor een andere duurzame energiebron, zoals volledig elektrisch of warmte koude opslag. ,,Er zijn veel verschillende manieren waarop mensen aan de slag kunnen gaan. Maar er is altijd een oplossing.’’
Een strop van vele miljoenen
Zou het? Echt? Wordt er in Den Haag Zuidwest straks werkelijk vanuit tweeduizend meter diepte aardwarmte opgepompt om duizenden Haagse woningen te gaan verwarmen?
Vergeef de cynicus zijn argwaan. In 2012 werd de aardwarmtecentrale aan de Leyweg al groots geopend door kroonprins Willem Alexander in aanwezigheid van 175 genodigden. Wat niemand erbij zei, was dat het ding het helemaal niet deed. En ook helemaal niet zou gaan doen.
Met dank aan de financiële crisis waren er op dat moment nauwelijks huizen om de Haagse aardwarmte op aan te sluiten. En alsof dat nog niet erg genoeg was, deed de lokale geothermiebron het door technische problemen ook niet.
Boorputten
Het leidde een jaar later tot het faillissement van de aardwarmtecentrale in Zuidwest. De gemeente Den Haag en drie lokale woningbouwcorporaties raakten meer dan 10 miljoen euro kwijt aan het prestigeproject dat bij elkaar ruim 20 miljoen euro had gekost. Daarna stak den Haag nog eens anderhalf miljoen in de afhandeling van het faillissement.
Zeven jaar later lijkt de doorstart dan toch te lukken. De nieuwe partijen profiteren van de bestaande boorputten en enkele duurzaamheidssubsidies. Om rendabel te kunnen draaien hadden ze anders dubbel zo veel woningen moeten aansluiten.