Peperdure kankermedicijnen voortaan veel sneller beschikbaar
Duizenden Nederlandse kankerpatiënten hoeven komende jaren minder lang te wachten op behandeling met de nieuwste generatie peperdure medicijnen. Daar hebben kankerspecialisten, de overheid en zorgverzekeraars afspraken met elkaar over gemaakt.
David Bremmer 19-01-21, 03:00 Laatste update: 08:07
Momenteel staan talloze veelbelovende kankermedicijnen jarenlang in de wacht. Omdat fabrikanten vaak minstens 100.000 euro per patiënt per jaar rekenen, wil de overheid nieuwe medicatie pas na grondig onderzoek in het basispakket opnemen. Al die tijd is zo’n middel niet of slechts in beperkte mate toegankelijk voor kankerpatiënten.
Het nieuwe Drug Access Protocol versnelt deze evaluatie met een half jaar tot soms jaren, vertelt internist-oncoloog Emile Voest van het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam. Een flink aantal nieuwe veelbelovende middelen komen straks vrijwel direct beschikbaar, terwijl ondertussen prijsafspraken worden gemaakt met de fabrikant.
Grote vooruitgang
Het nieuwe initiatief is hard nodig, lichten Voest en collega oncoloog Haiko Bloemendal (Radboudumc) toe. Enthousiast vertellen ze over de grote wetenschappelijke vorderingen die momenteel worden geboekt in de strijd tegen kanker. ,,Er zitten ontzettend veel nieuwe kankermedicijnen in de pijplijn. Tientallen. Dat is fantastisch, maar ze kosten alleen minstens 100.000 euro per patiënt per jaar. Soms zelfs 150.000 euro of meer.”
Die hoge kosten zijn deels begrijpelijk, doceert Voest, naast oncoloog tot voor kort ook bestuurder van het in kanker gespecialiseerde Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis. ,,Waar chemotherapie alles wat deelt aanpakt, gezonde cellen incluis, werkt de nieuwe generatie middelen vaak op dna-niveau. De patiënt moet er het juiste genetische profiel voor bezitten. Vaak geldt dat maar voor een op de honderd kankerpatiënten.”
We ontvangen jaarlijks talloze verzoeken van ziekenhuizen en patiënten om nieuwe middelen te vergoeden
Sahar van Waalwijk, medisch adviseur bij CZ
Soupeerden dure geneesmiddelen in 2012 nog 1,4 miljard euro van de zorgbegroting op, in 2018 was dat al bijna 2,3 miljard euro, blijkt uit de vorig jaar verschenen Monitor Geneesmiddelen. ,,Alles in het basispakket vergoeden is geen optie”, zegt Sahar Barjesteh van Waalwijk van Doorn - Khosrovani, medisch adviseur bij CZ. ,,Als een medicijn aantoonbaar effectiever werkt, was het simpel: dan vergoeden we dat. Maar dat is het vaak niet.”
Balans vinden
Tegelijk is er de druk van specialisten én patiënten. ,,We ontvangen jaarlijks talloze verzoeken van ziekenhuizen”, stelt Van Waalwijk. ,,Een specialist verneemt op een medisch congres over een medicijn en wil dat voor zijn patiënten. En patiënten speuren zelf ook het internet af naar dat ene middel voor hun ziekte.”
Hoe de balans te vinden? De huidige toelatingsprocedure is onvoldoende toegesneden op revolutionaire precisie-medicatie voor kleine groepen patiënten, stelt Haiko Bloemendal, oncoloog en afgelopen jaren voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie (NVMO). Allereerst toetst het Europees Medicijn Agentschap (EMA) slechts of nieuwe medicatie werkzaam en veilig is. ,,Er wordt niet gekeken of het effectiever is dan goedkopere medicijnen die er al liggen”, zegt hij.
Groen licht
Nieuwe kankermedicijnen krijgen bovendien steeds vaker fiat zonder grootschalig derde-fase-onderzoek. ,,De farmaceut zegt dan: de ziekte waartegen dit middel werkt, is zo zeldzaam, we komen later met data”, legt Van Waalwijk uit. ,,Het EMA denkt: we hebben deze groep kankerpatiënten momenteel heel weinig te bieden en dit middel lijkt veilig: we geven groen licht.”
Het is de reden dat overheid en zorgverzekeraars dure medicijnen niet direct in het basispakket wil vergoeden. ,,Het Zorginstituut Nederland wil eerst overtuigend bewijs verzamelen”, stelt CZ-specialist Van Waalwijk. ,,De nieuwe medicijnen zijn enkel op heel kleine groepen getest. Farmaceuten hebben er bovendien baat bij om zo gezond mogelijke patiënten te selecteren. Die rapporteren minder bijwerkingen. Zulke patiënten zien oncologen echter niet vaak in hun behandelkamer.”
Het duurt nu al snel twee jaar of langer om te beoordelen of een nieuw medicijn in het basispakket wordt opgenomen.
Emile Voest, internist-oncoloog Antoni van Leeuwenhoek
Dat bewijs vinden is tijdrovend. Hetzelfde geldt voor de onderhandelingen tussen zorgverzekeraars en de fabrikant. ,,Zulke trajecten vergen al snel twee jaar”, stelt oncoloog Voest. ,,Ondertussen ligt er een medicijn waar tientallen kankerpatiënten mogelijk baat bij hebben, maar niet vergoed wordt. Dat is onwenselijk.” De meeste farmaceuten stellen nieuwe medicatie weliswaar enige tijd ‘om niet’ beschikbaar, maar die periode is kort en de groep patiënten beperkt.
Drug Access Protocol versnelt beschikbaarheid
Om dure medicijnen sneller beschikbaar te maken ontwikkelden Voest, Bloemendal en Van Waalwijk afgelopen twee jaar het Drug Access Protocol (DAP), samen met Zorginstituut Nederland. Onder de nieuwe afspraken komt een nieuw geneesmiddel snel beschikbaar, terwijl nadere prijsafspraken worden gemaakt, legt Voest uit.