Hoe voor schone energie bomen in de Amazone worden gekapt
Jeroen Groot 16:16
Voor de schone energie van windmolens worden in het Amazoneregenwoud bomen gekapt. De toenemende vraag naar windmolens veroorzaakt een run op balsahout in Ecuador, waarbij uniek natuurgebied wordt leeggeplukt.
Boomstammen van balsahout worden getransporteerd over de Cayapas-rivier in de provincie Esmeraldas, Ecuador. Het balsahout steeg plotseling sterk in prijs, waardoor er een stormloop op de bomen ontstond. Foto: Manuel Pallares
'Eind 2019 is het begonnen', zegt María Belén Páez. 'Plotseling doken er mensen uit het westen van Ecuador op in het Amazonegebied, op zoek naar balsahout. Deze handelaren boden de lokale, inheemse bevolking geld per gekapte boom. Eerst twee dollar, maar het hout werd steeds gewilder. De prijs ging uiteindelijk naar veertig dollar per boomstam', zegt Páez, directeur van de Fundación Pachamama (Moeder Aarde), een Ecuadoriaanse organisatie die zich inzet voor de belangen van de inheemse bevolking en natuur.
$40 (€34) is veel geld in een gebied waar nauwelijks bronnen van inkomsten zijn. Er ontstond een ongekende stormloop op de balsabomen. Die zijn in het regenwoud vooral aan de oever van de rivier en op eilandjes te vinden, want daar is veel zonlicht. 'Er is nu zoveel gekapt dat er nauwelijks nog bomen over zijn', zegt Páez.
Transitie naar duurzame energie
De oorzaak van de plotselinge stormloop op balsa ligt, ironisch genoeg, in de wereldwijde transitie naar duurzame en schone energie. Om de uitstoot van CO2 en de opwarming van de aarde tegen te gaan, worden er wereldwijd steeds meer windturbines geplaatst. En de wieken van die windmolens zijn deels gemaakt van balsahout.
Het hout is licht en sterk, en kan de belasting van de wind goed aan. Vanaf de buitenkant is het hout niet zichtbaar. Het bevindt zich aan de binnenkant, aan de buitenkant zijn alleen kunststoffen te zien. Het geheel vormt een composiet, een materiaal dat uit verschillende componenten is opgebouwd.
Snelgroeiers
Ecuador is met afstand de belangrijkste leverancier van balsahout ter wereld. Normaal gesproken is het meeste hout afkomstig van plantages. De bomen groeien snel en worden doorgaans na vijf tot zeven jaar al 'geoogst'. Dat is snel, maar niet snel genoeg om de heel snelle toename van de vraag op te vangen. Ruim een jaar geleden ontstonden er tekorten en schoten de prijzen omhoog.
Voor de oorzaak van die plotselinge extra vraag wordt vooral naar China gewezen. In dat land werden vorig jaar in een recordtempo windmolenparken gebouwd. Dat had te maken met een subsidie, waarvan vorig jaar voor het laatst geprofiteerd kon worden. De subsidie bestaat nu dus niet meer, maar de wereldwijde omschakeling naar duurzame energie zal naar verwachting doorzetten en daarmee de vraag naar windturbines.
Conflicten
Ondertussen breken ze zich in Ecuador het hoofd over hoe herhaling te voorkomen. De balsabomen groeien weliswaar relatief snel weer terug, maar de plotselinge run heeft wel degelijk schadelijke gevolgen. 'Inheemse gemeenschappen beschouwen hun leefomgeving normaal gesproken als collectief bezit', zegt Páez van Pachamama. 'Het strooien met geld voor de balsabomen leidt tot onderlinge conflicten. We weten bovendien niet wat de schade aan de natuur op de langere termijn zal zijn'.
Páez is ook bang dat de run op Balsa een precedent schept. De plotselinge waardestijging van het hout trok mensen van buiten het gebied aan, die de Amazone als wingewest zien. Als de prijs van een andere tropische houtsoort plotseling stijgt, kan dat tot nieuwe bomenkap leiden.
Vissen met dynamiet
Ook Manuel Pallares van Fundación Raíz, een andere non-gouvernementele organisatie (ngo) die voor de belangen van de inheemse bewoners en natuur van Ecuador opkomt, maakt zich grote zorgen over de wanordelijke toestanden in de Amazone en in andere gebieden waar de balsabomen groeien. 'De mensen die van buiten het gebied komen om de bomen te kappen, jagen op apen om zichzelf te voeden, of vissen met dynamiet.'
‘De mensen die van buiten het gebied komen om de bomen te kappen, jagen op apen om zichzelf te voeden, of vissen met dynamiet’
Manuel Pallares, Fundación Raíz
Toch zien zowel Pallares als Páez niet alleen maar nadelen aan de run op balsahout. Bomen kappen in beschermd natuurgebied moet weliswaar te allen tijde worden voorkomen, maar het woongebied van de inheemsen in Ecuador beslaat niet alleen beschermd oerbos. Als er op een verantwoorde manier mee wordt omgegaan, kan het balsahout een welkome bron van inkomsten opleveren. Certificaten moeten er dan voor zorgen dat de kopers van het balsahout zeker weten dat het van verantwoorde bosbouw afkomstig is.