‘Over een paar jaar lezen we je volledige DNA voor 100 dollar’
©BELGAIMAGE
NICO SCHOOFS
Vandaag om 05:00
Superkrachtige machines om DNA uit te lezen van de Amerikaanse wereldleider Illumina lagen mee aan de basis van de snelle ontwikkeling van coronavaccins. En er is meer op komst. ‘De 21ste eeuw is die van de genetische revolutie’, zegt CEO Francis deSouza in een exclusief gesprek.
Bij de ongezien snelle ontwikkeling van de coronavaccins speelde, onder de radar, een baanbrekende technologie een glansrol. De bal ging al in november 2019 aan het rollen, toen van een pandemie nog geen sprake was.
In die periode kreeg Francis deSouza (50), de Amerikaanse CEO van het Californische Illumina, de wereldleider in machines om DNA (de drager van erfelijke eigenschappen) uit te lezen, een oproep van zijn team in China. De boodschap: er waart een mysterieuze, onbekende longziekte rond. De dringende vraag van de Chinese overheid: of Illumina’s krachtigste machine de genetische code van dat virus kon helpen te kraken uit bloedstalen van de eerste patiënten in het Chinese Wuhan.
Illumina
Beursgenoteerde Amerikaanse wereldleider in de productie en de verkoop van machines om DNA uit te lezen. Verkoopt ook allerlei testen, bijvoorbeeld prenatale testen of testen om de juiste therapie voor kankerpatiënten te selecteren.
Door het Amerikaanse tijdschrift Time eerder dit jaar bestempeld als een van de invloedrijkste 100 bedrijven.
Verkocht en plaatste wereldwijd al 17.000 machines bij 7.300 klanten. Daaronder vallen ziekenhuizen, academische en farmaceutische labo’s en overheidscentra voor ziekecontrole.
Omzet (2020): 3,2 miljard dollar.
7.800 werknemers wereldwijd.
Nadien ging het razendsnel. Begin januari vorig jaar, nauwelijks twee maanden na het telefoontje, slaagt een team van Chinese virologen erin om dankzij Illumina’s NovaSeq-machine - zo groot als een fotokopieerapparaat - het genoom van het Wuhan-oervirus in kaart te brengen.
Die genetische blauwdruk wordt op 10 januari 2020 openbaar toegankelijk gemaakt, zodat onderzoekers wereldwijd in actie kunnen schieten om vaccins, virusremmers en diagnosetesten te ontwikkelen. Anders gesteld: zonder die snelle beschikbaarheid van het virusgenoom hadden Pfizer-BioNTech en Moderna hun vaccins nooit in een recordtijd kunnen ontwikkelen.
Zette de coronapandemie de kracht van genetische sequencing, het uitlezen van DNA, nog nadrukkelijker op de kaart?
Francis deSouza: ‘De pandemie heeft de maatschappelijke aanvaarding in de gezondheidszorg met zo’n vijf à tien jaar versneld. Het bleek een opportuniteit om te tonen wat genetische sequencing kan betekenen in de strijd tegen een infectieziekte.’
‘De Amerikaanse vaccinontwikkelaar Moderna, waar wij mee samenwerkten, heeft nooit het levende virus in handen gehad. Het bedrijf bouwde zijn vaccin zuiver op basis van genetische virusdata die waren afgelezen op onze machines. Daarnaast zagen we in deze crisis ook het gebruik van genetica als surveillance-instrument opduiken.’
Wat bedoelt u daarmee?
deSouza: ‘Illumina-machines worden nog altijd ingezet om de genetische evolutie van nieuwe virusvarianten in kaart te brengen en de verspreiding te monitoren. We begonnen in het Verenigd Koninkrijk, maar inmiddels surveilleren meer dan 70 landen met onze machines de circulatie van virusvarianten. Om dat te kunnen, schonken we ook machines aan landen die dat nooit eerder hadden gedaan, zoals in Afrika.’
‘We werken nu ook met overheden om een wereldwijd monitoringnetwerk voor allerlei ziekteverwekkers op poten te zetten. Als we vroeg genoeg bij een nieuwe virusuitbraak zijn of bij de sprong van een ziekteverwekker van een dier naar de mens, kunnen we sneller handelen om die lokaal onder de knoet te houden en zo wereldwijde verspreiding vermijden.’
‘Als we alles juist doen, zou dit de laatste pandemie geweest kunnen zijn. Maar er is nog veel werk aan de winkel. We hebben nood aan een surveillancenetwerk in alle landen. En alle overheden moeten vanzelfsprekend bereid zijn data te delen. Anders heeft het geen zin.’
De snelle decodering van het coronavirus was maar mogelijk dankzij de reuzenstappen van de voorbije 20 jaar. Het uitlezen van DNA gebeurde almaar sneller en goedkoper.
DeSouza: ‘Absoluut. Het duurde 15 jaar om het eerste menselijke genoom begin jaren 2000 uit te lezen en dat kostte ook nog eens 3 miljard dollar. In 2007 kostte het nog 150.000 dollar om een genoom uit te lezen op onze machine. Vandaag kunnen we dat al in minder dan een dag, voor 600 dollar. En ik verbond me er al publiekelijk toe dat we die kostprijs de komende jaren tot 100 dollar zullen reduceren.’
‘Ter vergelijking: de prijsdaling van het uitlezen van menselijke genomen verliep de voorbije jaren vele malen sneller dan die van microchips en pc’s. De 19de eeuw was de eeuw van de industriële revolutie, de 20ste die van de digitale revolutie. De 21ste eeuw zal de eeuw zijn van het genoom en de genetische revolutie. Maar we staan nog maar aan het prille begin, want we hebben wereldwijd nog maar van minder dan 1 procent van de mensen het volledige genoom uitgelezen.’
De grote technologische sprong voorwaarts van de voorbije jaren leidde er in elk geval al toe dat Illumina-machines wereldwijd gebruikt worden door meer dan 7.000 klanten, van ziekenhuizen tot academische en farmaceutische labo’s, om supersnel DNA uit te lezen uit onder meer bloed, weefsel of speeksel.