Amsterdams telecombedrijf Veon moet Poetin én het Westen te vriend houden
Sandra Olsthoorn Lennart Zandbergen 18 mrt 20:32
Een Russisch-Oekraïens telecombedrijf met een Nederlands hoofdkantoor zit in een onmogelijke positie. Het bedrijf probeert het Oekraïense netwerk te redden, het Kremlin te vriend te houden en het Westerse sanctiebeleid te ontwijken, terwijl het ook nog drie oligarchen als grootste aandeelhouder heeft.
Het belangrijkste merk van Veon is Beeline, dat in Rusland telecomdiensten aanbiedt. Foto: Andrey Rudakov/Bloomberg
'Oorlog is iets afschuwelijks'. Vier dagen nadat het Russische leger Oekraïne is binnengevallen laat topman Kaan Terzioglu van telecombedrijf Veon, dat zowel actief is in Rusland als in Oekraïne, zich geëmotioneerd uit in een interview met de Amerikaanse zender CNBC. 'We moeten alles doen als individu, als bedrijf, als land om dit zo snel mogelijk te stoppen.'
Van die vastberaden houding is bij Veon, dat zijn hoofdkantoor heeft in Amsterdam en een beursnotering aan het Damrak, drie weken later weinig terug te vinden. Een fragment van het interview met Terzioglu staat op de website, maar alle opmerkingen die refereren aan de situatie in Oekraïne zijn eruit geknipt.
Het illustreert de positie van Veon, vorig jaar goed voor een nettowinst van €725 mln. De afgelopen weken publiceert het telecombedrijf bijna dagelijks persberichten om beleggers gerust te stellen. Ja, er is nog genoeg geld in kas en nee, we hebben geen last van sancties, is de strekking. Maar wat vooral opvalt is wat er niet staat: woorden als 'oorlog' of 'invasie'. Liever omschrijft Veon de situatie sinds de Russische inval als 'een storm', 'de huidige turbulentie' of 'macro-economische onzekerheden'.
Groot in Rusland én Oekraïne
Veon lijkt niet anders te kunnen. Bij geen andere Nederlandse multinational loopt de oorlog zo dwars door de bedrijfsvoering als bij Veon. In Oekraïne proberen de vierduizend medewerkers met alle macht het netwerk van Kyivstar in de lucht te houden. Levensgevaarlijk werk, midden in een oorlogsgebied. Oekraïense klanten die naar Europa zijn gevlucht bellen en internetten gratis. Ondertussen heeft Veon ook 53 miljoen klanten in Poetins Rusland, waar bijna de helft van de omzet vandaan komt.
En de bestuurders zitten ondertussen aan de Zuidas. Het hoofdkantoor aan de Amsterdamse Claude Debussylaan, in hetzelfde gebouw als advocatenkantoor De Brauw, is meer dan een postadres. Tot een bezuinigingsronde een paar jaar geleden werkten er maar liefst 500 mensen, nu zijn dat er nog altijd bijna 100.
14
Een groot aantal bestuurders vertrok de afgelopen jaren bij Veon. Sinds 2020 gaat het om veertien leidinggevenden en commissarissen, sommige al na minder dan een jaar.
'Ik ben geen politicus'
En ook een aantal van de bestuurders is Nederlands. Zo was voormalig Randstad-cfo Robert Jan van de Kraats tot voor kort commissaris. Dat hij na de inval niet direct opstapte legt hij twee weken geleden desgevraagd kort uit: 'Ik ben geen politicus, heb ook niets met Russische politiek te maken.' Een paar dagen later vertrekt hij alsnog, wegens 'persoonlijke redenen'.
'Niets met de Russische politiek te maken hebben', is als groot bedrijf in Rusland eigenlijk onmogelijk. De vage taal op de Veon-site kan worden geïnterpreteerd als steun aan het regime van de Russische president Vladimir Poetin. Maar het is ook zo dat er sinds recent een lange celstraf staat op gebruik van het woord oorlog in de context van de inval in Oekraïne.
Kan Veon wel anders, met zijn twaalfduizend werknemers in Rusland? Als het FD vraagt waarom Veon de term 'oorlog' niet gebruikt, krijgt het geen concreet antwoord. 'Onze prioriteit is de veiligheid en gezondheid van onze medewerkers en klanten', benadrukt het bedrijf in een mail.
'Ze zitten tussen hamer en aambeeld', zegt de Vlaamse Ruslandkenner en hoogleraar economie Koen Schoors. Het regime van Poetin is sinds 2012 steeds repressiever en autocratischer geworden. Een bedrijf in Rusland heeft daarbij twee opties, legt Schoors uit: 'Nog dichter tegen het Kremlin aankruipen of een “landingsbaan” in het buitenland voor zichzelf organiseren. Bedrijven die dat laatste hebben gedaan, maar - zoals Veon - nog steeds heel afhankelijk zijn van inkomsten uit Rusland, hebben nu een groot probleem.'
Daarbij is nu iedereen die volgens Poetin niet expliciet vóór Rusland is, in de visie van het Kremlin tegen hem. 'De kleinste implicatie dat je als bedrijf niet aan de kant van Rusland zou staan is levensgevaarlijk', zegt Schoors. 'Ze worden nu gedwongen een kamp te kiezen. Ik benijd Veon niet.'
Oligarchen
En dan is het bedrijf ook nog eens voor de helft in handen van LetterOne, een vennootschap van de in Oekraïne geboren Russische oligarch Mikhail Fridman, en de Rus Petr Aven. Zij staan prominent op de Europese en Britse sanctielijsten. Downing Street noemde hen en mede-bestuurder German Khan, samen goed voor een vermogen van €28 mrd, deze week nog expliciet bij een nieuwe ronde strafmaatregelen.
De drie oligarchen houden hun aandelen via LetterOne, een Luxemburgse vennootschap. Daar zat voorheen 56% van de Veon-aandelen in, maar in 2016, twee jaar na de Russische overname van de Krim, haalden Fridman com suis een truc uit. 8% van de aandelen kwam in een Nederlandse stichting administratiekantoor. LetterOne ontvangt de dividenden en andere opbrengsten uit de aandelen, maar mag zich niet bemoeien met hoe de stichting bijvoorbeeld stemt tijdens een aandeelhoudersvergadering. Daarmee heeft LetterOne geen meerderheidscontrole over Veon. En zo ontloopt het bedrijf zelf sanctiemaatregelen.
Zodra er na de invasie sancties tegen hen werden ingesteld stapten Fridman, Khan en Aven uit het bestuur van LetterOne. Volgens een verklaring zijn hun belangen bevroren en ontvangen zij geen dividenden of andere gelden vanuit LetterOne. Ook gaven zij hun zeggenschap op, zo stelt de Luxemburgse houdstermaatschappij.