In perspectief ......
Het is weer openlijk oorlog tussen de VS en het Strafhof
Trouw, 5 april 2019
De hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof, Fatou Bensouda, mag de Verenigde Staten niet meer in. De VS willen koste wat kost voorkomen dat hun militairen vervolgd worden.
En nu maar hopen dat de Amerikanen straks Den Haag niet binnenvallen... In 2002 nam het Congres een wet aan met een lange naam, die in de wandelgangen al snel de ‘Den Haag Invasie-wet’ ging heten. In die wet staat dat de Verenigde Staten er alles aan moeten doen om te zorgen dat de eigen militairen en overheidsfunctionarissen uit handen blijven van internationale gerechtshoven waarin de VS geen partij zijn. In het uiterste geval, zo luidde de grap destijds, dus zelfs met een amfibievoertuig landen in Scheveningen, en de eigen mensen bevrijden.
Het Internationaal Strafhof in Den Haag, dat eerder dat jaar was opgericht, was de directe aanleiding voor die wet. Waar het Internationaal Gerechtshof conflicten tussen staten beslecht, vervolgt het ICC individuen die verdacht worden van genocide en oorlogsmisdaden. De Amerikaanse regering onder George W. Bush was op dat moment verwikkeld in de ‘War on Terror’ en voelde de bui al hangen: volgens internationale maatstaven waren sommige van de ondervragingstechnieken die destijds door Amerikaanse militairen en geheime diensten gebruikt werden, zeker niet toelaatbaar.
Inderdaad loopt er al jaren een vooronderzoek naar de gedragingen van Amerikaanse militairen in Afghanistan, voornamelijk in de jaren 2003 en 2004. De rechters van het ICC overwegen momenteel of ze een formele procedure zullen starten. Hoofdaanklager Bensouda maakte al een paar jaar geleden bekend dat daar wat haar betreft wel reden toe is. In het jaarverslag over 2016 schrijft ze dat Amerikaanse militairen ‘ten minste 61 gevangenen lijken te hebben blootgesteld aan marteling, wrede behandeling en schendingen van de persoonlijke waardigheid’, en dat leden van de CIA daarnaast mogelijk zelfs verkrachting zouden hebben ingezet tegen gevangenen.
Dat de VS het ICC nooit hebben geratificeerd, is volgens dat verslag geen reden om van vervolging af te zien. De misdaden werden namelijk gepleegd op het grondgebied van Afghanistan, en in speciale gevangenissen in Roemenië, Polen en Litouwen: allemaal landen die wel officieel deelnemen aan het Strafhof.
Einde aan pragmatisme
Dat de VS nu het visum van Bensouda intrekken, betekent dat er een abrupt einde komt aan een aantal jaren waarin de VS pragmatisch omgingen met het Strafhof. Zo erkenden de VS, nog onder Bush, de bevoegdheid van het hof om op te treden tegen oorlogsmisdaden die in Darfur (West-Soedan) waren gepleegd, en kwamen er onder president Obama soms zelfs welwillende geluiden uit Washington over de rol van het ICC.
Dat John Bolton, in de jaren van Bush een van de grootste tegenstanders van het Strafhof, inmiddels nationaal veiligheidsadviseur van de VS is geworden, is ongetwijfeld een oorzaak voor die harde lijn. Vorig jaar sprak Bolton al waarschuwende woorden: “We laten het ICC doodbloeden. Voor ons is het ICC in feite al dood.” En hij zinspeelde erop, dat het weigeren van een visum nog maar de eerste stap zou zijn tegenover medewerkers van het ICC: “We zullen ze in de VS strafrechtelijk vervolgen.”