Het beste van De Telegraaf
Poetin hint op nieuwe zware offers, maar hoeveel steun heeft hij nog onder Russen?
Door PETER MIJLEMANS
Updated 30 min geleden
35 min geleden
in BUITENLAND
Vladimir Poetin heeft zijn oude retoriek weer afgestoft. Bij de herdenking van de overwinning in Stalingrad verwees hij naar het „modern nazisme” dat het moederland bedreigt. Het is een poging om meer Russen achter zijn oorlog te krijgen. De kernboodschap was dat de strijd nog lang zal duren, opoffering noodzakelijk is en nog meer slachtoffers onvermijdelijk zijn. Poetin vertrouwt erop dat zijn volk zal volgen. Maar kan hij daar wel zo zeker van zijn?
De retoriek van de president loog er de voorbije week niet om. Tijdens de Internationale Dag ter herdenking van de Holocaustslachtoffers eind vorige maand haalde hij de Oekraïense neonazi’s weer eens van stal, woensdag deed hij dat opnieuw toen hij het had over Oekraïense aanvallen aan de grensgebieden en donderdag volgde de voorlopige ’climax’. „Rusland wordt opnieuw ernstig bedreigd met Duitse Leopardtanks”, zei de president bij de herdenking van de cruciale veldslag uit de Tweede Wereldoorlog.
„Er is een plan om tegen Rusland te vechten op Oekraïense bodem, waarbij ze gebruikmaken van Hitlers opvolgers, de ’Banderites’”, waarmee hij verwijst naar de Oekraïense nationalisten van destijds.
Of het veel extra Russen voor de oorlog zal winnen, is nog maar de vraag. De weinige westerse correspondenten die nog resten, merken allemaal hetzelfde op: bijna een jaar na de start van de ’speciale militaire operatie’ weet de meerderheid van de Russen nog altijd niet echt waarom het land aan het vechten is.
Nazivloek
Een jaar geleden hielp de nazivloek al niet, en nu vermoedelijk evenmin. De nazi’s zijn voor Poetin ook maar een bruggetje naar de ’Grote Patriottische Oorlog’. Die verwijzing dient meerdere doelen. Het moet het excuus onderschrijven dat Rusland vecht tegen „het hele Westen.” Dat de strijd noodzakelijk is om het „moederland te verdedigen tegen buitenlandse agressie.” En vooral dat de strijd net als decennia geleden niet binnen een jaartje voorbij zal zijn, maar dat ooit de overwinning komt.
Het Russische volk moet bereid zijn daarvoor offers te brengen, ook in de nieuwe strijd die komt. De Tweede Wereldoorlog geldt als voorbeeld: toen sneuvelden 25 miljoen Russische patriotten, onder wie 8 miljoen militairen. Het zijn cijfers die Russen van jongs af uit het hoofd moeten leren.
Van de oorlog in Oekraïne lagen niet zo erg veel Russen wakker, zolang ze er maar niet rechtstreeks bij betrokken raakten. Sinds september is daar verandering in gekomen, toen de gedeeltelijk mobilisatie van kracht ging, met de exodus van honderdduizenden – jonge – Russen als gevolg.
Die mobilisatie zou „afgerond” zijn, maar hoewel het nooit officieel is gezegd, is het een publiek geheim dat er geen nieuw decreet hoeft te komen om een nieuwe mobilisatiegolf te starten. Het oude bestaat immers nog.
Momenteel heet de meest populaire app in Rusland Mobilization 2023. Daarop komt al het „nieuws” over een mogelijk nieuwe rekrutering. En ook tips om eraan te ontsnappen. Donderdag werd bekendgemaakt dat er geen aanvragen voor internationale paspoorten meer zullen worden aanvaard. De bevoegde diensten zijn overspoeld. Het ministerie van Binnenlandse Zaken noteerde in dat eerste oorlogsjaar 5,4 miljoen aanvragen, een stijging van maar liefst 40 procent. Een nieuw exodus van jonge intelligentsia wil men vermijden.
’Bijna 200.000 Russen slachtoffers’
Maar de Russen weten waarom ze niet willen vechten: de offers zijn groot. Donderdag schatte het Pentagon dat in Oekraïne al bijna 200.000 Russen sneuvelden of gewond raakten. Bij een mogelijk nieuw grootschalig offensief in de Donbas kunnen die cijfers pijlsnel de hoogte inschieten. De Russische generaal Gerasimov wil 200.000 militairen inzetten om met tanks en infanterie door een verdedigingsgordel van negen jaar oud te breken. Ook dat zal slachtoffers eisen.
Voor het Kremlin is het uiterst belangrijk te weten of die tol aanvaardbaar blijft. Volgens een peiling van de inlichtingendienst FSB onder Russen, is dat het geval. De dienst gaat grofweg uit van vijf soorten Russen: kosmopolieten, nihilisten, loyalisten, globale patriotten en ’hoera-patriotten’, oftewel de meest verstokte aanhangers van de oorlog. Rusi, een Britse non-profit denktank, kon een recente interne peiling van de dienst inkijken.
De conclusie is dat de middenmoot van de Russen – loyalisten en globale patriotten – pessimistischer worden over de oorlog en de economische situatie. Maar ze steunen wel de ingrepen die naar voren worden geschoven om de strijd te beëindigen, ook als dat verdere militaire operaties en meer slachtoffers betekent. Wie nog pessimistischer is, wijst met een beschuldigende vinger naar het Westen, dat – zoals de propaganda dicteert – „de strijd begonnen is.” Het gros van de Russen aanvaardt een hoog dodental als onvermijdelijke consequentie, ook bij een nieuw offensief. Als ze er zelf maar niet nog meer bij betrokken worden.
WOIII
Sterker nog, zolang de belangrijkste groep voor Poetin, de hoera-patriotten, zich niet tegen hem keert, kan de strijd zonder persoonlijk risico zelfs nog verhevigd worden. Deze ultranationalistische haviken schieten voorlopig alleen met scherp op de legertop of individuele bevelhebbers, die ze het debacle in Oekraïne verwijten.
Ze staan nog achter de president en ze dragen ook nu zijn boodschap uit, zoals de populaire microblogger German Kulikovsky. „Onze belangrijkste taak is om onze industrie zo snel mogelijk in het teken van de oorlog te zetten. Decennia van oorlogen wacht ons over de hele wereld. De speciale militaire operatie is slechts het eerste hoofdstuk van WOIII.”