Artikel uit de Belgische Tijd;
De centrale banken van de eurozone publiceren vanaf donderdag 28 feb hun jaarcijfers van 2022 en die zullen doorgaans slecht zijn. Moeten regeringen ze te hulp snellen met een kapitaalverhoging?
Een van de neveneffecten van de drastische koerswijziging van de Europese Centrale Bank (ECB) wordt de komende dagen en weken erg tastbaar. De ECB en de nationale centrale banken van de eurozone presenteren dan hun jaarresultaten en de meeste instellingen zullen dieprode cijfers publiceren.
Waarom boeken centrale banken verlies?
Dat is te wijten aan de forse en herhaalde renteverhogingen van de ECB om de inflatie te bestrijden. De depositorente van de ECB steeg sinds juli vorig jaar van -0,5 procent naar 2,5 procent. Daardoor moeten de nationale centrale banken van de eurozone nu 2,5 procent rente betalen op de meer dan 4.000 miljard euro die banken bij hen parkeren. Tot midden vorig jaar konden de centrale banken 0,5 procent strafrente aanrekenen. De banken hebben grote cashoverschotten als gevolg van de enorme geldcreatie van de ECB tussen begin 2015 en midden 2022.
De rentebaten van de centrale banken stijgen ook, maar veel trager. De ECB en de nationale centrale banken kochten in de periode 2015-22 voor zowat 5.000 miljard euro obligaties met een zeer laag of zelfs negatief rendement om de te lage inflatie op te krikken. Het rendement van die enorme portefeuille stijgt slechts geleidelijk naarmate vervallende obligaties worden vervangen door nieuwe. Econoom Daniel Gros, bestuurder van de denktank European Center for Policy Studies (CEPS), zegt dat de gemiddelde coupon van de obligaties maar 0,5 procent bedraagt.
Hoe groot is het verlies?
De Duitse Bundesbank boekt wellicht het grootste verlies. Ze kocht de meeste obligaties en Duitse staatsobligaties hebben het laagste rendement. Gros verwacht dat de Bundesbank over 2022 een klein verlies boekte en dat dat verlies in 2023 oploopt naar 26 miljard euro als de ECB-rente op het huidige niveau blijft. De ECB is van plan de rente in maart op te trekken naar 3 procent.
"
De Bundesbank zal over 2023 zowat 26 miljard euro verlies boeken als de rente op het huidige niveau blijft.
"
Daniel Gros
Econoom CEPS
Gros voorspelt een verlies van 17 miljard voor de Banque de France in 2023, een verlies van 9 miljard voor de Banca d'Italia en een verlies van 5 miljard voor de Nederlandsche Bank. De Nationale Bank van België zei begin december dat ze voor 2022 een verlies van 600 tot 800 miljoen euro verwacht. Ze voorspelt een gecumuleerd verlies van 9 miljard in de periode 2022-27.
De Griekse centrale bank blijft wellicht winstgevend, omdat ze minder obligaties kocht en omdat Grieks papier een hoger rendement heeft.
De ECB publiceert donderdag als eerste centrale bank haar cijfers. Haar balans verschilt wat van die van de nationale centrale banken en daarom is haar resultaat onzekerder. 'De kans dat ook de ECB verlies boekt, is heel klein', zegt Carsten Brzeski, hoofd macro-economie van ING.
Wat zijn de gevolgen voor de overheid?
De overheid zal in tegenstelling tot de voorbije jaren weinig of niets ontvangen van de centrale banken. 'De belastingbetaler moet de verliezen dragen', zegt Gert Peersman, professor monetaire economie aan de Universiteit Gent. 'Normaal boeken centrale banken mooie winsten en die vloeien naar de schatkist.'
"
De belastingbetaler moet de verliezen dragen.
"
Gert Peersman
Professor economie UGent
De Belgische staat ontving over het boekjaar 2021 bijna 162 miljoen euro van de Nationale Bank: 122,5 miljoen saldo van de winst, 27,6 miljoen dividend en 11,6 miljoen overige inkomsten. De staat zal voor 2022 geen saldo van de winst krijgen en amper 300.000 euro dividend. De vennootschapsbelasting zakte wellicht naar nul, tegenover 83 miljoen in 2021. Ook de komende jaren zal de staat nauwelijks iets ontvangen.
Kunnen centrale banken de verliezen beperken?
Paul De Grauwe, professor economie aan de London School of Economics, denkt van wel. Hij zei begin januari in een artikel dat een monetair beleid mogelijk is dat de banken niet subsidieert en niet nadelig is voor de centrale banken en regeringen. De Grauwe stelt voor dat de centrale banken staatsobligaties verkopen en hogere reserveverplichtingen opleggen aan de banken.
TIP
Pierre Wunsch, de gouverneur van de Nationale Bank, is het daar niet mee eens. Hij zei enkele weken geleden in de Kamercommissie Financiën dat de ECB door het voorstel van De Grauwe de controle over het monetair beleid zou verliezen en dat er dan Europese banken failliet kunnen gaan.
Is een kapitaalverhoging nodig?
De zware verliezen kunnen het eigen vermogen onder nul doen dalen. Voor een normale onderneming betekent dat in veel gevallen een faillissement. Gros zegt dat het verwachte verlies van de Bundesbank de provisies voor verliezen op aangekochte obligaties (20 miljard) en het kapitaal en de reserves (5 miljard) zal wegvegen. Hij verwacht dat de Bundesbank later dit jaar met de regering onderhandelt over een kapitaalinjectie.
"
Centrale banken kunnen lange periodes met verliezen en negatief eigen vermogen weerstaan.
"
Bank voor Internationale Betalingen
'Centrale banken kunnen lange periodes met verliezen en een negatief eigen vermogen weerstaan', onderstreept de Bank voor Internationale Betalingen, de bank van de centrale banken. Ze verwijst naar de centrale banken van Chili, Israël, Mexico en Tsjechië. De Nederlandse centraal bankier Klaas Knot zegt dat een kapitaalverhoging alleen in een 'extreem scenario' nodig is.
Peersman sluit zich daarbij aan. 'Centrale banken hebben buffers opgebouwd. Een negatief eigen vermogen kan als het tijdelijk en beperkt is. Kan het uit de hand lopen? Ja, als het verlies extreem is. Als de verliezen heel groot worden, is er een risico dat het vertrouwen in de euro verloren gaat en dat dat de inflatie doet stijgen. Dan is een herkapitalisering nodig. Maar daar ziet het nu niet naar uit.'
Brzeski maakt zich meer zorgen. 'Een of twee jaar verlies boeken is oké. Maar als het langer duurt, is er een risico dat de centrale bank geloofwaardigheid verliest. Bij blijvende verliezen rijst de vraag of centraal bankiers nog zullen instemmen met een onconventioneel monetair beleid.'
"
Ik zou preventief het kapitaal verhogen. Ik zou niet wachten tot de markten zich zorgen maken.
"
Carsten Brzeski
Hoofd macro-economie ING
De ING-econoom is voorstander van een kapitaalverhoging. 'Ik zou als centrale bank liever zeker zijn dat ik een onconventioneel monetair beleid kan inzetten als dat nodig is. Het is beter snel in te grijpen en preventief het kapitaal te verhogen. Ik zou niet wachten tot de financiële markten zich zorgen beginnen te maken.'
Voor de Nationale Bank van België zou een kapitaalverhoging complexer zijn dan voor andere centrale banken, want in tegenstelling tot de meeste andere centrale banken heeft ze ook private aandeelhouders.
Wellicht een goed moment om de bank te nationaliseren ?