Het aspirientje doet geen wonderen meer
Huib Stam 6 uur geleden
Help! Mijn partner heeft last van verlatingsangst
Volendamse ziekte verdwijnt uit Volendam
© 'Painkillers', cpradi Het aspirientje doet geen wonderen meer
Vrij verkrijgbare pijnstillers worden probleemloos geslikt, in grote hoeveelheden en door iedereen met pijntjes. Aspirine heeft zelfs gunstige effecten op het hart en tegen kanker, bij sommigen. Mede door de oxycodon-crisis wordt met wat meer argwaan naar die zogenaamd onschuldige middeltjes gekeken. Ja, ook naar dat kinderaspirientje dat uw hart beschermt.
Voor een paar dubbeltjes koop je bij de supermarkt een doosje met twintig paracetamollen. Die verzachten een week hoofdpijn en griepverschijnselen. Artsen geven ze na een ingreep in het ziekenhuis mee en adviseren je een ‘spiegel’ in stand te houden, door er om de zoveel uur twee te slikken, probleemloos weken achtereen.
Aspirine, paracetamol, ibuprofen: met handen tegelijk gaan ze naar binnen. Door te experimenteren met zelfmedicatie bereik je wonderbaarlijke resultaten. Twee para’s en twee ibu’s tegelijk werken heel goed tegen die lage rugpijn. Diclofenac gaat nog beter.
Het ruime gebruik van vrij verkrijgbare pijnstillers is volkomen geaccepteerd. Niemand lijkt zich af te vragen of langdurig gebruik wel zo goed is. Vlees en E-nummers, dat is pas slecht. Alleen al op grond van de getallen mag het een wonder heten dat er zo weinig klachten zijn over pijnstillers.
Opoid crisis
De schrik kwam er behoorlijk in toen bekend werd dat oxycodon, het nieuwe lievelingsmiddel van de farmaceutische industrie (omdat er nog wat aan te verdienen valt), een ware golf van verslaving heeft veroorzaakt. Miljoenen Amerikanen slikken dat opiaat op voorschrift van hun gulle dokter. Ze raken eraan verslaafd en worden depressief als ze gaan afkicken.
Maar ook een half miljoen Nederlanders slikken oxycodon, dat tweemaal zo sterk is als het chemisch verwante morfine. Dat is een verdrievoudiging sinds 2011, rekende de Volkskrant uit. Voorheen kregen alleen terminale kankerpatiënten het voorgeschreven, nu slikt iedereen met een beetje rugpijn het.
De opioïdencrisis heeft in de Verenigde Staten al honderdduizenden levens geëist. Het is de grootste doodsoorzaak onder de bevolking onder de 50 jaar. Maar oxycodon is geen aspirientje.
Kinderaspirientje
Onder de merknaam aspirine werd acetylsalicylzuur is eind 19e eeuw door Bayer op de markt gebracht en was decennia lang de belangrijkste vrij verkrijgbare pijnstiller, voordat het concurrentie kreeg van paracetamol en NSAID’s, zoals ibuprofen.
Aspirine heeft evenals vele andere pijnstillers een anti-inflammatoire werking. Het remt de vorming van de enzymen COX 1 en (in mindere mate) COX 2 en van een prostaglandine, een paracrien (plaatselijk werkzaam) hormoon. Die stoffen hebben functies in pijnoverdracht, koorts en inflammatie en ook een remmende werking op bloedstolling.
Dat remmen van de ontstekingsreactie en de bloedverdunnende werking blijken een beschermende functie op het hart te hebben. Daar kwam een Amerikaanse huisarts in de jaren veertig van de vorige eeuw achter, maar het duurde nog veertig jaar voordat een onderzoek van Harvard aantoonde dat oudere mannen aanzienlijk minder hartaanvallen beleefden (maar niet minder overleden door hartkwalen) als ze dagelijks een aspirientje slikten.
Een kleine dosis, een kinderaspirientje van 100mg per dag, is al voldoende om te voorkomen dat het bloed te dik wordt en stolt bij een vernauwing in de slagaderen. Maar zoals elk antistollingsmiddel heeft aspirine als vervelend bijeffect dat er bloedingen kunnen ontstaan, vaak in de maag, waar de afgeremde enzymen geen beschermende laag op de maagwand kunnen vormen.
Niettemin wordt aspirine veel preventief gebruikt door oudere mannen en vrouwen die het risico lopen op een (eerste) hartaanval of herseninfarct. En in een hogere dosering (300mg) als antistollingsmiddel door patiënten na een hartinfarct, een TIA of hartritmestoornissen en trombose.
Ook tegen darmkanker
In het kielzog van de onderzoeken naar aspirine en hartkwalen kwam nog een andere beschermend effect naar voren: op kanker. En dan in het bijzonder colorectale kanker, aan de dikke darm en de endeldarm. In een overzichtsartikel van het Amerikaanse National Cancer Institute wordt de stand van zaken tot februari 2017 opgesomd. Observationeel onderzoek laat inderdaad aanmerkelijke vermindering zien van het voorkomen van darmkanker bij personen die dagelijks aspirine slikken.
Die observaties moesten bevestigd worden door klinische trials, en die waren nog niet (overtuigend) gedaan. De bescherming tegen kanker zou ook verlopen via de onderdrukking van de inflammatie. Dat kan ook bereikt worden via andere wegen, waaronder goede voeding en andere medicatie. Dat maakt het isoleren van het effect van aspirine lastig.
Wat wel duidelijk wordt uit de observaties naar aspirine en kanker, is dat leeftijd en lichaamsgewicht factoren zijn die de werkzaamheid van aspirine sterk kunnen beïnvloeden. Daarom had de task force van de U.S. Preventive Service (USPSTF) al in 2016 aanbevelingen opgesteld op basis van leeftijd. Alle volwassenen tussen 50 en 59 jaar, die de komende tien jaar een kans van 10% op een hartaanval of darmkanker hebben (hoe weet je dat?), moeten preventief aspirine gaan slikken. Maar ze moeten dat dan wel tien jaar volhouden (!).
De onderzoeksresultaten voor deze leeftijdsgroep lijken vrij stevig.