'Economische crisis duurt nog zeker zes jaar'
Kevin Van der AuweraBart Osaer
26 november 2013 om 05u00
Er zijn tekenen van een voorzichtig herstel van de economie, maar van het einde van de crisis is nog lang geen sprake. Vijf specialisten geven hun visie. ‘Er is nog veel werk aan de winkel’.
De groeiprognoses van de Europese Commissie over de eurolanden die hoopvolle cijfers tonen, de verkoop van personenauto’s in de Europese Unie die voor de tweede opeenvolgende maand is gestegen, het Belgische consumentenvertrouwen dat in oktober en november haar hoogste peil sinds 2011 haalt, …: allemaal positieve signalen die erop kunnen wijzen dat onze economie eindelijk weer opveert. Daartegenover staat dat de Europese Centrale Bank de rente nog verder verlaagde tot het historische niveau van amper 0,25 procent. Ligt de economische crisis achter ons of moeten we ons nog zorgen maken? Vijf economische specialisten geven hun visie. ‘De meest acute problemen zijn aangepakt, maar van een duurzaam herstel is lang nog geen sprake,’ is de teneur.
Ivan Van de Cloot: ‘Economie is nog niet klaar om haar broeikas te verlaten’
Ivan Van de Cloot, hoofdeconoom van denktank Itinera, waarschuwt dat we momenteel in een kunstmatige wereld leven waar we nog van zullen moeten afkicken. ‘Er is veel geld in het systeem gepompt maar dat moet er ook terug uit, om te vermijden dat er zeepbellen ontstaan. Die instabiele situatie merk je ook op de beurzen. Die reageren meestal slecht op goed nieuws. Waarom? Als de economie het goed doet, zo redeneren beleggers, dan gaan bankiers minder geld drukken en dat kan dan weer het economisch herstel fnuiken. Een gekke wereld. Er is dus hoegenaamd nog geen sprake van een duurzame heropleving. Vergelijk het met een kasplantje dat stap voor stap groene blaadjes krijgt, maar nog lang niet klaar is om in de wilde natuur te overleven. Daarvoor is er nog veel werk aan de winkel.’
Ook wat België in het bijzonder betreft, staat de overheid volgens Van de Cloot nog grote inspanningen te wachten, vooral met het oog op de vergrijzing. ‘Bij een ongewijzigd beleid gaan we naar onhoudbare schuldniveaus. De besparingsmaatregelen die de overheid tot dusver heeft genomen zijn verwaarloosbaar in vergelijking met de inspanningen die ons nog te wachten staan. De begroting op orde krijgen is een ding, maar om daarnaast ook de vergrijzing te financieren zal naar schatting circa 30 miljard euro per jaar nodig zijn.’
Gert Peersman: ‘Tot 2020 gaat het onophoudelijk op-en-neer met de economie’
Volgens Gert Peersman, hoogleraar economie aan de UGent, komt er op korte termijn wel een economische heropleving, maar is de crisis nog lang niet voorbij. ‘Integendeel, met de regelmaat van een klok komt er een terugval van de economie. Dat kan nog enkele decennia duren, of toch zeker tot het eind van dit decennium. We moeten de komende jaren dan ook rekening houden met een groei- en kwakkel-scenario zoals Japan heeft gekend. Het gaat tot 2020 onophoudelijk op-en-neer met de economie in de eurozone. Dat geldt niet alleen voor probleemlanden uit het zuiden, maar ook voor landen uit het noorden, zoals België. Dat we niet moeten rekenen op een stabiele groei is in de eerste plaats een gevolg van de nog te nemen besparingsmaatregelen van de overheden, die wegen op de economische groei, en de resterende constructiefouten van de euro. Dat is zeker ook het geval voor België, waar vooral de vergrijzingskosten ons parten zullen blijven spelen. Bovendien vreten de maatregelen die de overheden nemen om de economische groei aan te zwengelen aan de koopkracht van de consumenten. Dat blijft nog zeker een zestal jaar zo.’
Peter De Keyzer: ‘Acute crisis heeft plaats gemaakt voor chronische crisis’
Ook hoofdeconoom Peter De Keyzer van BNP Paribas Fortis waarschuwt voor de immense kosten die de vergrijzing met zich meebrengt. ‘De acute crisis is voorbij. Op een bepaald moment bestond de vrees dat de eurozone elk moment kon exploderen, maar door massaal geld in het systeem te pompen, heeft de Europese Centrale Bank (ECB) zo’n apocalypsscenario vermeden. In plaats daarvan zijn we echter in een latente, chronische bestuurscrisis gesukkeld.’ De Keyzer verwijst vooral naar de kosten van de toenemende vergrijzing. ‘De vergrijzing zal voor meer en meer problemen zorgen. Zonder de nodige structurele maatregelen blijft onze economie dus verzwakt.’
Peter Vanden Houte: ‘Zeggen dat de crisis in Europa voorbij is, is liegen’
Volgens Peter Vanden Houte, hoofdeconoom bij ING België, is het ergste van de crisis (recessie) weliswaar voorbij, maar zal het nog een tijd crisis blijven. ‘Puur objectief gezien is de verwachte – beperkte - groei voor de economie in de eurozone in 2014 goed nieuws, maar na vijf jaar kwakkelen is een groeiprognose van 1 procent toch een vrij pover resultaat . Bovendien blijft de werkloosheidsgraad ondanks een lichte daling vrij hoog, net als de schuldgraad die slechts met mondjesmaat vermindert. We moeten ook rekening houden met een verlenging van de hulpprogramma’s voor noodlijdende eurolanden, zoals voor Griekenland en Portugal het geval is.’
Volgens Vanden Houte valt het nog af te wachten hoe de financiële markten, die door de recente ingrepen van de ECB min of meer gestabiliseerd zijn, zullen reageren op de economische ontwikkelingen in de eurozone. ‘Dan is er niet te vergeten nog de zogenaamde ‘bankenaffaire’ met nog een aantal vraagtekens rond het Europese bankensysteem, vooral dan in de perifere landen van de eurozone. Uit de geplande stresstests van de ECB zal uiteindelijk moeten blijken hoe sterk de banken in hun schoenen staan. Hopelijk hebben de Europese regeringsleiders tegen dan beslist waar het geld vandaan zal komen om, indien nodig, herkapitalisaties door te voeren, want ook daarover bestaat nog onzekerheid. Neen, het zou een leugen zijn om te stellen dat de crisis in Europa helemaal voorbij is. De verwachte groei van 1 procent is in ieder geval te zwak om de negatieve spiraal al volledig om te buigen’, besluit Vanden Houte.
Geert Noels: ‘Ik pleit voor een lager groeiritme, op mensenmaat’
Volgens econoom Geert Noels hebben we om te beginnen geen lessen uitgetrokken uit de vorige (banken)crisis. ‘Dat blijft mij verbazen. Ook het economisch model dat men voorstaat, is nog altijd hetzelfde,’ zegt Noels in een interview met het weekblad Knack. ‘De economie moet weer zo snel mogelijk groeien. Terwijl iedereen weet dat overmatige groei nooit haalbaar is zonder epo. En die epo maakt ons allemaal ziek. Schuld is een vorm van doping. Net als de druk die we leggen op het milieu, op mensen, arbeid die wordt vervangen door machines. De manier waarop men vandaag economische groei wil bereiken, leidt tot allerlei onevenwichten. Daardoor zal de sociale en politieke stabiliteit steeds meer verschrompelen. Ook in de Verenigde Staten en in China’.
Volgens Noels moeten er worden nagedacht over de manier waarop jobs moeten worden gecreëerd, ‘want de groei die we de voorbije decennia hebben gekend, heeft vooral jobs vernietigd. Werkloosheid is de nieuwe hongersnood geworden: iets wat altijd terugkomt, in golven. We moeten ons afvragen hoe we dat kunnen voorkomen. Er bestaat geen wondermiddel, geen knop die we kunnen induwen om alles op te lossen. Het zal een combinatie zijn van heel veel factoren. Het zal geduld vergen. Ik pleit niet voor nulgroei, ik pleit voor een lager groeiritme, op mensenmaat. Maar daarvoor moeten we een andere bril opzetten’.