Een bord voor je kop hebben
Waar komt een bord voor je kop hebben vandaan?
Als van iemand wordt gezegd dat hij een bord voor zijn kop heeft, betekent dit dat hij onbeschaamd zijn eigen gang gaat, kortzichtig is en niet gevoelig is voor signalen van anderen.
De uitdrukking komt volgens F.A. Stoett al in het begin van de zeventiende eeuw voor. De herkomst is niet zeker. Misschien gaat een bord voor je kop hebben terug op het gebruik om een stier een houten bordje voor zijn kop te hangen, opdat hij niet voor zich uit kon kijken. Op deze manier hield het beest zich rustig en was hij bijvoorbeeld gemakkelijker ergens heen te leiden. Het Groot Uitdrukkingenwoordenboek van Van Dale (2006) zet hier vraagtekens bij: wie een bord voor zijn kop heeft, veroorzaakt immers vaak juist wél ellende. Hoe de betekenisontwikkeling van het letterlijke 'niet goed kunnen zien en daardoor tamelijk mak zijn' naar 'onbeschaamd zijn; kortzichtig en lomp zijn' is verlopen, is dus niet duidelijk. K. ter Laan vermeldt in zijn Nederlandse spreekwoorden, spreuken en zegswijzen echter eveneens dat de uitdrukking teruggaat op de veehouderij: "Een koe die niet op het land wil blijven, krijgt een plank (bord) voor de kop, zodat hij niet kan zien waar hij loopt en dus bang is in de sloot te raken. Vooral bij stieren. Vandaar het Groningse gezegde: hai het 'n bolbred veur; de bol is de stier en een bred is een plank."
Stoett verwijst nog naar een andere uitdrukking: een berderen aanzicht hebben ('een stijf, uitgestreken gezicht opzetten, uit onbeschaamdheid'). Berderen betekent 'van planken gemaakt'. In het Woordenboek der Nederlandsche Taal staat bij bord: "Hij heeft een bord voor het hoofd (...), gezegd van een onbeschaamd mensch, misschien omdat deze als verhard is in 't kwaad en niet blozen kan; vergelijk berderen aanzicht, Frans front d'airain, Engels brazen face (…)." Misschien gaat een bord voor je kop hebben dus terug op de gedachte dat iemand een soort 'houten masker' draagt, waardoor hij onbeschaamd, zonder met anderen rekening te houden en uiterlijk onbewogen zijn eigen zin doet.