Europa kan zomaar de nieuwe locomotief van de wereldeconomie worden'
Calexit. Een vertrek van Californië uit de VS. Dat is volgens Joachim Fels momenteel het modewoord in The Golden State. De Duitser is economisch adviseur van vermogensbeheerder Pimco in Newport Beach en ziet de afkeer van de kersverse Amerikaanse president Trump in de aan Mexico grenzende staat met eigen ogen. ‘Er is een beweging ontstaan die handtekeningen aan het verzamelen is’, vertelt de Duitser. Met 600.000 handtekeningen kan een referendum worden gehouden. Maar dan nog is een VS zonder Californië volgens Fels onmogelijk. 'Alle andere staten moeten akkoord gaan, en de Amerikaanse regering ook. Gaat niet gebeuren.'
Fels maakt deze week een ronde langs vijf Noord-Europese landen in vier dagen. Maandag was hij in Amsterdam om met klanten en pers te praten. En net als in Californië is ook hier Trump en zijn hang naar nationalisme en protectionisme het onderwerp van zijn gesprekken. 'Trump can make Europe great again.'
Joachim Fels (Foto: Peter Strelitski)
Joachim Fels (Foto: Peter Strelitski)
De president geeft globalisering de schuld van Amerikaanse banen die verdwenen zijn. Is dat terecht?
'Het gros van de productiebanen die verloren zijn gegaan zijn verdwenen door technologische ontwikkelingen. Zelfs met gesloten grenzen waren die banen verdwenen.'
De Dow Jones index ging vorige week voor het eerst door de 20.000 punten en andere Amerikaanse graadmeters staan op recordhoogten, aandelenbeleggers zijn optimistisch. Hoe verklaart u dat?
'Veel van dat sentiment is gebaseerd op hoop. De markt onderschat de risico’s. De consequenties van een handelsoorlog bijvoorbeeld. En belastingverlaging of meer overheidsuitgaven, die goed zouden zijn voor de economie, moet via het Congres. Dat kan wel eens lang gaan duren. Dat kan beleggers teleur gaan stellen.'
De laatste zes Republikeinse presidenten hebben tijdens hun termijn ten minste een economische recessie gehad. Wordt Trump nummer zeven?
'Als je alleen naar die statistiek kijkt zou je zeggen "ja". Maar de economie staat er nu goed voor. Er zijn twee manieren om die recessie te krijgen: een handelsoorlog of oververhitting. Als de overheidsuitgaven later in zijn termijn omhoog gaan bij volledige werkgelegenheid kan dat gebeuren. Dan moet de centrale bank agressief de rente gaan verhogen en dat kan tot een recessie leiden.'
Gaan we met Trump als president een tijd van hogere groei en hogere rentes tegemoet?
'Ik denk het niet. Fundamenteel verandert er niet veel. De rente is laag omdat er veel wordt gespaard en minder wordt geïnvesteerd. Bijvoorbeeld door demografie, ouderen mensen sparen meer. Daar kan Trump niets aan doen. Of door gestegen ongelijkheid, als er meer geld gaat naar mensen die al veel hebben gaan ze dat sparen. Het beleid van Trump zal die ongelijkheid eerder doen toenemen.'
Welke gevolgen hebben de strengere immigratieregels voor de Amerikaanse economie?
'Dat zal de schaarste op de arbeidsmarkt vergroten, en de druk op de lonen verhogen. Vooral in de technologiesector. Vandaar ook dat Google en Facebook zich negatief hebben uitgelaten over dit beleid. Zij hebben mensen uit die landen in dienst.'
Kan Europa op een of andere manier profiteren van dit nieuwe Amerikaanse beleid van nationalisme?
‘Het Amerikaanse protectionisme kan er toe leiden dat Europese landen beleid gaan maken dat de binnenlandse vraag stimuleert’
'Er zijn nog geen importtarieven opgelegd dus kunnen Europese bedrijven profiteren van de euro die ten opzichte van de dollar is gedaald. Bovendien kan het Amerikaanse protectionisme er toe leiden dat Europese landen beleid gaan maken dat de binnenlandse vraag stimuleert. Ter compensatie van minder export. Door belastingen te verlagen bijvoorbeeld of meer in infrastructuur te investeren. Er is een goeie kans dat Trump "can make Europe great again".'
Ook in dit verkiezingsjaar?
'Zeker. De dreiging van het populisme in Europa zal voor meer overheidsuitgaven zorgen. Om geld te geven aan de mensen die zich buitengesloten voelen. Dat kan de economie een impuls geven. Het beste antwoord op populisme is populisme.'
En als de populistische partijen in Nederland, Frankrijk, Duitsland en Italië winnen?
'Dat verwacht ik niet, maar dan heeft Europa hele andere zorgen dan Trump.'
Namelijk?
'Als er dan een nieuwe crisis uitbreekt staat het voortbestaan van de eurozone op het spel. Populistische partijen zijn minder snel geneigd om een noodfonds op te tuigen voor een ander land.'
Daar wordt rekening mee gehouden?
'Ik acht de kans dat een land de eurozone de komende vijf jaar zal verlaten op 20%. Als dat een kleiner land als Finland is hoeft dat geen probleem te zijn. Maar in het geval van Italië wel. Dan verwacht ik geen soepele en ordentelijke exit. In het verleden vond ik dat het glas voor de eurozone halfvol was, nu is het eerder halfleeg. Door de politieke onzekerheid.'
De VS is al heel lang de locomotief van de wereldeconomie. Kan Europa wel zonder?
'Ja hoor. Europa is een grote economie. Als de consumentenuitgaven omhoog gaan zal dat voor meer groei zorgen. Er is geen reden om afhankelijk te zijn van de VS. Europa heeft de laatste jaren veel bezuinigd maar ik denk dat dat zal veranderen. En dan kan Europa zo maar de nieuwe locomotief worden.'