Trump zet Republikeinen in Georgia voor onmogelijke keuze
Rudi Rotthier
Amerikakenner en Knack-correspondent in de Verenigde Staten
Georgia was tot voor kort een staat waar Republikeinen zonder problemen wonnen. Dat is niet langer het geval. Voor twee cruciale Senaatsverkiezingen helpt het niet dat de president verdeeldheid zaait: moeten Republikeinse kiezers hun stem uitbrengen of moeten ze wegblijven uit protest tegen vermeende kiesdiefstal?
Het was van 1992 geleden, van Bill Clinton, dat nog een Democraat in Georgia gewonnen had tijdens de presidentsverkiezingen. Joe Biden deed het dit jaar opnieuw, zoals Clinton met klein verschil.
Dat de Democraten na bijna dertig jaar van Republikeinse overheersing opnieuw konden winnen, wijst op een aardverschuiving, die gedeeltelijk demografisch te verklaren is. De bevolking groeit snel, de diversiteit neemt toe - vooral in metropool Atlanta die ongeveer de helft van de bevolking in de staat uitmaakt en resoluut Democratisch kiest. Efficiënte organisaties mobiliseren ook elders in de staat minderheden om hun stem uit te brengen. Die minderheden stemmen ook in meerderheid Democratisch.
Het antwoord van de Republikeinen bestond er tot dusver in de witte kiezers te paaien, de grenzen van de kiesdistricten zo gunstig mogelijk te hertekenen en de andere kiezers waar mogelijk weg te houden uit de stembureaus, bijvoorbeeld door het aantal kiesbureaus in 'gekleurd' gebied drastisch te beperken.
Dat wilde in november niet lukken. De pandemie bracht uitgebreide mogelijkheden om een poststem uit te brengen - de schaarste van kiesbureaus speelde minder een rol. In presidents- en Senaatsverkiezingen doen districtsgrenzen er niet toe. En het mobiliseren van de eigen achterban lukte de Republikeinen tijdens de presidentsverkiezingen maar gedeeltelijk. Een deel van die witte kiezers, vrouwen, hoger opgeleiden, knapte af op de figuur van de president. Joe Biden wist ongeveer 100.000 stemmen meer te behalen dan andere Democraten die kampten om lagere posten. President Trump behaalde omgekeerd minder stemmen dan plaatselijke Republikeinen. Aan Republikeinse kant was het verschil kleiner, maar als Trump evenveel stemmen had behaald als de plaatselijke Republikeinen was hij de winnaar geworden in de staat. Nu verloor hij nipt, met een verschil van goed 12.000 stemmen op een totaal van vijf miljoen.
Dat onevenwicht tussen stemmen voor de president en stemmen voor partijgenoten stemde de Republikeinen in Georgia relatief optimistisch voor de eindronde van Senaatsverkiezingen die op 5 januari gehouden wordt. Ze hadden, dachten ze, marge om anti-Trump Republikeinen aan te trekken.
Er was nog een andere reden voor optimisme. Republikeinse kiezers, die gemiddeld ouder zijn, zijn trouwe kiezers. Ze vinden ook voor tussentijdse kiesverrichtingen hun weg naar de stem- of postbus, terwijl Democraten, traditioneel, vooral opdagen voor het grotere werk, de presidentsverkiezingen.
Maar zo eenvoudig ligt het dit keer niet.
'Stop the steal'
De uittredende president treedt op als stoorzender. Twee advocaten, die met hem geassocieerd zijn, hebben laten weten dat zijn aanhang deze Senaatsverkiezingen beter boycot als de kandidaat senatoren niet zorgen voor een extra zitting van het staatsparlement waarin de uitslag van de presidentsverkiezingen herroepen wordt. En de president zelf, die zaterdag tijdens zijn meeting in de staat wel even opriep om te stemmen op de Republikeinse Senaatskandidaten, besteedde veel meer aandacht aan zijn beschuldigingen van kiesfraude. Ook hij is een voorstander van een speciale zitting van het parlement van Georgia. Hij riep zijn aanhang op om druk uit te oefenen op de Republikeinse gouverneur, Brian Kemp, om hem meer te helpen. Hij liet ook zijn kritiek weerklinken op de Republikeinse minister van Binnenlandse Zaken Brad Raffensperger, die de verkiezingsuitslag in Georgia heeft bekrachtigd en alle aantijgingen van georganiseerde fraude heeft afgewezen.
De verdeeldheid binnen de Republikeinse partij is ongemakkelijk en onhoudbaar.
Op Trumps meeting was het duidelijk wie zijn aanhang gelooft: niet Raffensperger.
De Republikeinse Senaatskandidaten, David Perdue en Kelly Loeffler, mochten even opdraven. Hun korte tussenkomst werd onderbroken door Trumpsupporters die hen toesnauwden: 'Stop the steal', 'roep een halt toe aan de diefstal'.
Of die Trumpaanhangers hun stem op hen zullen uitbrengen als ze geen actie ondernemen in het parlement valt niet te voorspellen.
Loeffler en Perdue doen hun uiterste best om de president te volgen tot waar dat kan. Ze hebben het ontslag geëist van hun partijgenoot Raffensperger. Maar als ze voluit de kant van Trump kiezen, riskeren ze de anti-Trump Republikeinen af te stoten.
De verdeeldheid binnen de partij, waar het ene kamp de uitspraken van de president en diens fraudeclaims door dik en dun steunt, terwijl het andere kamp de legitimiteit van de verkiezingen verdedigt, is ongemakkelijk en onhoudbaar. Trumpaanhangers bedreigen vertegenwoordigers van de andere vleugel met de dood. De verantwoordelijken van de organisatie van de verkiezingen waren in meerderheid Republikeinen, en - tot dan - aanhangers van de president.
'Niemand heeft gebrek aan geld'
Georgia kent als enige staat in de VS 'runoffs' bij Senaatsverkiezingen. Als in de eerste ronde, die dit jaar tegelijk met de presidentsverkiezingen gehouden werd, geen van de kandidaten 50 procent van de stemmen behaalt, moeten de twee topkandidaten per zetel een eindronde afwerken. Doorgaans worden de twee Senaatsverkiezingen in de staat gespreid, maar dit keer zijn ze tegelijk in het geding - de tweede senator van de staat gaf een jaar geleden om medische redenen zijn zetel op.
Deze twee Senaatszetels uit de staat Georgia kunnen een hemelsbreed verschil maken in Washington. Momenteel hebben de Republikeinen 50 van de 100 zetels in handen, tegen 48 voor de Democraten (onafhankelijke leden van de fractie inbegrepen). Als de Democraten de twee zetels van Georgia binnenhalen, komt men tot een evenwicht, 50-50, en geeft aankomend vicepresident Kamala Harris bij gelijkheid van stemmen de doorslag. De Democraten krijgen bij winst van de twee zetels een iets makkelijker parcours in het parlement, en hebben dan zowel het presidentschap, het Huis van Afgevaardigden als de Senaat in handen om hun plannen door te voeren. De Republikeinen kunnen bij winst van minstens één zetel een halt toeroepen aan initiatieven en benoemingen van de regering Biden. Zo spelen ze het ook in Georgia: hun zetels vormen een laatste barrière om 'de socialistische agenda' van de Democraten te blokkeren.