Rudi Rotthier
Amerikakenner en Knack-correspondent in de Verenigde Staten
Zelfs na de bestorming van het Capitool onder aanvuring van president Trump keren de Republikeinen zich niet massaal af van hun leider.
Het nieuwe Amerika: hoeveel macht heeft Donald Trump nog?
Hoe gek is Donald Trump? Tijdens het weekend heerste er onzekerheid over de mentale toestand van de Amerikaanse president. De krant The Washington Post tekende uit de mond van medewerkers en bondgenoten van de president de vergelijking op met 'Mad King George', de Engelse koning die eindeloos weigerde zich bij de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten neer te leggen. Trump was volgens de bronnen van de krant in de dagen na de bestorming van het Capitool 'de kluts kwijt en alleen'. Tijdens de aanval kon hij volgens verscheidene media maar niet begrijpen waarom zijn medewerkers niet enthousiaster reageerden. Hij vertikte het naderhand zijn aanhang terecht te wijzen.
Twitter blokkeerde de account van de president om verdere opruiing te voorkomen. Maar dat maakt het ook moeilijker om te achterhalen wat Trump de komende dagen, tot de machtswissel op 20 januari, van plan is. Het is zoeken naar uiterlijke tekenen. Het Witte Huis wachtte tot zondag om de vlag halfstok te hangen en zo politieagent Brian Sicknick (42) te gedenken. Sicknick werd door Trumpsympathisanten met een brandblusapparaat in elkaar geslagen en overleed een dag na de feiten aan zijn verwondingen. Dat de vlag van het Witte Huis pas vier dagen na die van het Capitool halfstok ging, wordt gezien als een teken dat de president de bestorming nog altijd niet wil veroordelen (hij veroordeelde in een video wel geweldpleging).
Maar wat doet dit alles met de Republikeinse Partij? Er waren vroege tekenen dat de president zijn greep níét kwijt was na de bestorming van het Capitool. Die bewuste woensdag, nadat de Congresleden naar een bunker waren weggevoerd om aan de meute te ontsnappen, stemde een meerderheid van de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden alsnog tegen de certificering van Joe Biden en Kamala Harris als nieuwe president en vicepresident. Onder hen de top-Republikeinen in het Huis, minderheidsleider Kevin McCarthy en chief whip Steve Scalise. Trumps claims over verkiezingsfraude, die in diverse rechtszaken allang zijn ontkracht, werden nog steeds als evangelie overgenomen. Sommige Republikeinen in het Huis begonnen vrijwel meteen de linkse beweging Antifa (mee) de schuld te geven van de bestorming. Ze hielden daar pas mee op toen bleek dat de echte daders er een hekel aan hadden dat Antifa met de 'eer' dreigde te gaan lopen.
Op een vergadering van het Republican National Committee (RNC, het partijapparaat) in Florida werd vrijdag de Trumpgezinde Ronna McDaniel als voorzitter herkozen. Tijdens de bijeenkomst werd de liefde van het partijapparaat voor Trump bevestigd. Nog vrijdag bleek uit een vroege peiling van het marktonderzoeksbureau YouGov dat 45 procent van de Republikeinse kiezers de bestorming van het Capitool steunde, terwijl 43 procent de actie veroordeelde. Dubbel zo veel Republikeinen legden volgens de peiling de schuld voor de bestorming bij president elect Joe Biden (52 procent), eerder dan bij Trump (28 procent).
Maar zelfs die prille peiling toont dat de Republikeinse kiezers verdeeld zijn. Er is een wereld van verschil tussen degenen die Trump beschouwen als de enige die het land kan redden, die de bestorming beschouwden als 'een Trumpfeest', die bereid zijn autoritair bestuur te omarmen, en degenen die hun buik vol hebben van de man. Die verdeeldheid kwam ook, zij het voorzichtiger dan in de peiling, tot uiting bij de verkozenen. Tot dusver kon de president hen met een wortel-en-stokaanpak in het gelid houden. Wie hem welgevallig was, kreeg geld en logistieke steun. Wie kritisch was, kreeg in voorverkiezingen een trumpiaanse tegenkandidaat en werd via presidentiële tweets doodgebliksemd voor de Republikeinse achterban. Degenen die moed toonden en zich verzetten, verdwenen in de vergetelheid. De volgzamen bleven over.
In het Huis van Afgevaardigden is die angst nog altijd aanwezig, ook al is de president verbannen van Twitter. Slechts een handvol Republikeinen heeft er openlijk sancties tegen de president bepleit. Begin 2022 moeten de afgevaardigden hun voorverkiezingen afwerken, en hun inschatting is dat ze de 45 procent Republikeinen die de bestorming goedkeuren nodig hebben om herkozen te worden. Er is meer dan dat: wie zich zelfs gematigd afkeert van de president krijgt te maken met bedreigingen, doorgaans doodsbedreigingen. Veel vertegenwoordigers die tijdens de bestorming in reëel gevaar verkeerden, buigen zich nog altijd naar degenen die met de bestormers sympathiseren.