Uit het ND.
Een verslag uit Odesa van een bisschop.
Onder klokgelui - dat wedijvert met de loeiende sirenes van het luchtalarm - haast monseigneur Stanislav Shyrokoradiuk, de rooms-katholieke bisschop van Odesa-Simferopol zich naar z’n kathedraal.
Haast, want het is bijna zes uur ‘s avonds, en hij heeft, zoals ieder avond om zes uur, een requiem-mis voor alle gevallenen, burgers en soldaten, van die dag. In het Italiaans: ‘U komt uit Nederland? Benvenuto. Maar komt u alstublieft morgenochtend terug, want aanstonds is het spertijd.’
Na een nacht met luchtalarm en een paar knallen in de verte, schakelt de bisschop de volgende ochtend over in vloeiend Duits. ‘Dit is de plaats waar wij vechten. Deze kerk! Ieder vecht op z’n eigen wijze. Wij vechten tegen de duivel, Poetin, en alle heiligen staan ons bij.’
Hij draagt de paarse zuchetto die hoge prelaten van de Roomse kerk onderscheidt, maar aan zijn rechterhand geen gouden bisschopsring maar een houten ringetje. Op het moment dat de journalist volgens aloud gebruik de bisschopsring wil kussen, trekt hij zijn hand weg.
‘Op dag 1 van de oorlog, heb ik mijn gouden ring afgedaan en draag ik dit houten ringetje dat door mensen in Afrika gemaakt is’, vertelt bisschop Shyrokoradiuk (63). ‘En ik zal deze ring blijven dragen, zolang als de oorlog duurt, om de arme en verlaten mensen van deze wereld te gedenken.’
Stanislav Shyrokoradiuk blijkt een even kleurrijk als indrukwekkend cv te hebben. Hij begon als parachutist in het Sovjet-leger, werd daarna fabrieksarbeider, en trad in het geheim toe tot de Franciscaner orde. Na zijn bisschopswijding door Johannes Paulus II persoonlijk werd hij bisschop van hun zo zwaar bevochten Kharkiv. Twee jaar geleden kreeg hij de prestigieuze zetel van Odesa- Simferopol.
Ook de in 2014 door Rusland geannexeerde Krim valt onder zijn bisdom. ‘Daar zitten nu dertien van onze priesters, onder hachelijke omstandigheden. Zelf mag ik de Krim niet in. De staat van beleg is daar uitgeroepen en alles op de Krim wordt geregistreerd.
In onze kerken hangen camera’s en microfoons, dat is sinds 2014 de wet en alles wat van de kansel gepreekt wordt, wordt rechtstreeks gemonitord door de Russische autoriteiten. We spreken dus alleen maar over het Evangelie - over politieke zaken spreken, kán eenvoudigweg niet meer, maar wie het Evangelie hoort, wéét wat de maatschappelijke en politieke boodschap is, tegenover de bezetter.’
Ook de door Rusland bezette stad Kherson hoort tot zijn diocees. ‘Ik heb dagelijks contact met onze priesters daar, om hulpkonvooien te sturen. Ze vertellen met dat in Kherson nog iedere dag burgers de straat opgaan om tegen de Russen te protesteren. Het is ongelooflijk hoe dapper en vasthoudend de mensen zijn.’
U noemt Poetin de duivel?
‘Dit is een strijd tussen Goed en Kwaad. Hoe zou je het bombarderen van een kinderziekenhuis anders kunnen benoemen dan: duivels? Poetin is een nieuwe Hitler. Ik spreek dagelijks met de bisschop van Charkiv, waar ik zelf bisschop ben geweest en waar nu tientallen mensen het leven laten. Als oud-militair in het Sovjet-leger weet ik waartoe Rusland in staat is: dit is werkelijk het kwaad dat heerst. Hier strijdt het kwade met het goede. Het is niet menselijk, hier is een duivelse kracht in het spel.’
Wat is de rol van de Russisch-Orthodoxe kerk?
‘Die steunt Poetin. En, erger: Poetin heeft de Russisch-Orthodoxe kerk gemaakt tot instrument van zijn macht. De eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat tijdens de Sovjet-Unie alle orthodoxe bisschoppen collaboreerden met het regime. Hoe hoger in rang des te groter de collaboratie. Iedereen weet dat patriarch Kirill werkte voor de KGB; dat staat nu echt wel vast. Paus Franciscus heeft met Kirill gesproken ‘van broeder tot broeder’. Maar bent u een broeder of bent u een satan, patriarch Kirill? Hoe kunt u priester zijn naast Poetin? Hoe kunt u zij aan zij staan met deze misdadiger?’
Heeft de paus geen klemmend beroep gedaan op de patriarch van Moskou?
‘De paus en patriarch Kirill … De paus roept in algemene termen op de oorlog te stoppen, maar verzuimt aan te wijzen wie de schuldige is. Duizend mensen sterven; kinderen sterven; het is niet alleen de patriarch van Moskou, het is de hele kliek van de clerus die heult met de dictator. Het is een schande, een grote schande: want er zijn zo veel goede orthodoxe gelovigen, zoveel Russen van goede wil, en dagelijks bid ik ook voor hen.’