Toert schreef op 20 januari 2020 09:51:
Artikel uit de tijd, over de Bel20, AEX, ASML en waar de technologie van ASML uitgevonden wordt (Imec, Leuven)
De Bel20 tikte deze week een jaarpiek aan maar dobbert spijts die eindejaarsrally nog altijd rond het niveau van drie jaar geleden. En dat terwijl over dezelfde periode de Nederlandse sterindex AEX AEX-0,16% dik 20 procent winst boekte en deze week een 16-jaarspiek aantikte. De Bel20 noteert nog een vijfde onder de piek van 23 mei 2007, 4.759 punten. De reden? We trekken het maar een beetje op flessen als we zeggen dat de ontbrekende 20 procent een kwestie van 30 kilometer is.
De AEX heeft zijn hoge vlucht de voorbije jaren in grote mate te danken (zie grafiek) aan ASML ASML0,46% , dat we in 2012 al omschreven als één van de fascinerendste bedrijven van het Europese koersenbord. De Brabanders zijn acht jaar later nog eens vijf keer meer waard en wereldmarktleider/monopolist in fotolithografische systemen, die het bonkende hart van elke chipfabriek vormen. Het gaat om complexe machines die via een lichtbron en een verkleinende lens even complexe patronen op siliciumwafers etsen. Voor een instapmodel ben je snel tientallen miljoenen euro's kwijt.
En de boom zit dezer dagen niet in de instapmodellen. Wel in de jongste technologie: EUV ofte extreem ultraviolet. Een lichtbron met veel kortere - 13,5 nanometer of 0,00000135 centimeter - golflengte dan klassieke immersielithografie met 193 nanometer golflengte. Die kortere golflengte is cruciaal om steeds méér transistors - hersencellen zeg maar - op één microchip te persen. Op dit ogenblik leert het jongste jaarverslag van ASML dat dat er meer dan 6 miljard zijn, vergeleken met een paar duizend in de jaren '70.
Schermvullende weergave
De technologie van ASML, kort samengevat in het jongste jaarverslag
Daarom kun je zonder veel overdrijven stellen dat ASML het meest cruciale bedrijf is in wat we een 'geconnecteerde wereld' noemen: u gaat nergens het logo van de Noord-Brabanders zien, maar u gebruikt vrijwel continu rekenkracht die mogelijk gemaakt is door de machines van ASML. Als 'always on' datavreter die niet meer zonder zijn iPhone kan, in de vele Melexis-sensoren die autorijden veiliger, zuiniger en comfortabeler - maar ook een beetje irritanter - dan vroeger maken, in medische toepassingen zoals MRI-scanners en in het internet der dingen die uw koelkast of thermostaat 'slimmer' (was een koelkast vroeger dom?) maakt dan vroeger.
ASML liet vorige maand weten dit kwartaal 8 EUV-systemen te zullen verkopen. Verwachte omzet: 950 miljoen euro. Per stuk dus een slordige 120 miljoen euro. Zelfs de protontherapiesystemen van IBA zijn vergeleken met de ultravioletmachines van ASML dus relatief goedkoop.
Schermvullende weergave
De EUV-outlook van ASML voor het vierde kwartaal
ASML is een witte Europese raaf: een bedrijf dat in 1980 niet bestond - want in 1984 opgericht als joint venture van Philips en ASM International - en nu meer dan 100 miljard euro waard is. Een beurswaarde die nog indrukwekkender is rekening houdend met het feit dat de Brabanders dit decennium via een vertienvoudiging van het dividend en de gulle inkoop van eigen aandelen al bijna 12 miljard euro cash naar de aandeelhouders lieten vloeien.
Het orderboek van ASML is voor meer dan 5 miljard euro gevuld, met onder meer 23 EUV-systemen in de pijplijn. De reden is niet ver te zoeken en werd deze week door The Wall Street Journal in de verf gezet: 's werelds chipmakers zijn als een gek nieuwe fabrieken aan het bouwen om een wereld vol rekenkracht en kunstmatige intelligentie mogelijk te maken.
De Taiwanese chipbakker TSMC startte vorige week de bouw van een fabriek van 20 miljard dollar in het zuiden van het land, de Zuid-Koreaanse rivaal Samsung legt de laatste hand aan een EUV-megafabriek in Hwaseong en investeert dit jaar een slordige 20 biljoen won - 20 miljard dollar - in halfgeleiders. Het Amerikaanse Intel houdt het iets 'bescheidener', maar ook bij de Californiërs is het jaarlijks investeringsbudget van 16 miljard dollar op recordhoogte.
Investeringsbudgetten die de kassa doen rinkelen in Veldhoven, de thuisbasis van ASML. Op een vlotte 30 kilometer van de Belgische grens. Voor Kempense ingenieurs is het in ons land van de stilstand veel vlotter naar Veldhoven pendelen dan naar Antwerpen of Brussel.
Of Leuven, want het is niet overdreven te stellen dat ASML en dus 's werelds rekenkracht in belangrijke mate op Belgische technologie draait. ASML werkt al decennia samen met het Leuvense onderzoekscentrum Imec, dat net als in ASML in 1984 ontstond.
Proeftuin
'De proeftuin voor ASML en de wereldwijde chipindustrie', zo omschreef het Eindhovens Dagblad vorig jaar de Leuvense stofvrije ruimte ('cleanroom') van Imec. Sinds 2013 beschikken ASML en Imec in Leuven over een onderzoekscentrum om de lithografietechnologie te testen en optimaliseren, het Advanced Patterning Center.
De twee kondigden exact een jaar geleden aan hun samenwerking nog uit te breiden, met een onderzoekslabo in Veldhoven. Doel: de volgende heilige graal. En die luistert naar het letterwoord NA voor 'numerische apertuur'. Omdat systemen met een hogere NA het EUV-licht vanuit een bredere invalshoek kunnen projecteren op de wafer, kunnen ze nog fijnere patronen creëren en dus potentieel nog een paar miljard meer transistors op één microchip proppen.
Schermvullende weergave
Leuven levert niet alleen de technologie voor hét steraandeel van de Amsterdamse AEX dit jaar. Ook hét steraandeel van de Nasdaq100, het kruim van de Amerikaanse technologiebeurs, draait in belangrijke mate op Leuvense brainpower. We hebben het over KLA KLAC-1,21% , dat Belgische beleggers met wat kilometers op de teller herinneren als KLA-Tencor. Die Californiërs trokken in 2008 317 miljoen euro uit voor ICOS Vision Systems, dat twee jaar voor Imec (1982) in de schoot van de Leuvense universiteit ontstond.
Terzijde: we herinneren ons hoe een bankier ons in volle technologiegekte in de late jaren negentig vertelde hoe haastige beleggers die op café vaag over 'het beloftevolle ICOS' hoorden snel een order doorgaven en zo aan de andere kant van de wereld mede-eigenaar werden van ICOS Corporation, een Amerikaanse biotechbedrijf dat in 2007 in handen van farmareus Eli Lilly kwam. Ook lang geen slechte belegging, wel ver van Leuven.
Die overname uit 2008 moet zowat de deal/steal of the century zijn. Want KLA hoort net als ASML al een paar jaar de kassa rinkelen, omdat al die apparatuur in de nieuwe chipfabrieken uiteraard continu getest en geïnspecteerd moet worden. KLA zag dit jaar al zijn koers verdubbelen en wordt nu op 27 miljard dollar gewaardeerd. Die beurswaarde is uiteraard lang niet allemaal 'Leuvens', maar Leuven is wel nog steeds een belangrijk onderzoekscentrum voor de test- en inspectiesystemen van KLA.
Het soort grensoverschrijdend technologisch vernuft bij ASML en KLA laat zich niet makkelijk in een sowieso verre van perfecte beursbarometer als de Bel20 vatten. En dus eens te meer de boodschap dat de alerte Belgische belegger maar beter zelf zijn huiswerk kan doen in plaats van slaafs een index te kopiëren.
Mijn petekind heeft intussen sinds 2002 een return van 126 procent op zijn Bel20-fonds, 4,7 procent per jaar. Aardig. Maar mocht ik bij zijn geboorte gewoon een paar aandelen ASML gekocht hebben, had hij nu 1.347 procent rendement gehad - dik 16 procent op jaarbasis - en was die Harvard-studie nu al geprefinancierd. Sorry, beste Jonas.