Plein777 schreef op 10 oktober 2020 10:18:
“Als Amsterdam in Duitsland had gelegen, waren al begin augustus maatregelen genomen,” zegt Bert Slagter, lid van het RedTeam (een groep onafhankelijke deskundigen die een hardere corona-aanpak bepleiten) en expert in complexe systemen en beslissen in onzekerheid. Toen waren er immers in één week al meer dan 50 nieuwe besmettingen per 100.000 inwoners; de grenswaarde die Duitsland hanteert voor lokale maatregelen.
De kritiek van Slagter in een notendop: vroeg ingrijpen zoals in Duitsland vergt kleine maatregelen, laat ingrijpen vergt grotere maatregelen. De huidige maatregelen in Amsterdam en Nederland zitten ertussenin.
Nederland schutterde met het coronabeleid, en Amsterdam leed daar al vroeg onder. Denk aan de dagenlange wachttijden voor de teststraten, het halfslachtige mondkapjesbeleid en het gebrek capaciteit om bron- en contactonderzoek uit te voeren. Vanaf begin augustus moesten besmette Amsterdammers zelf hun nauwe contacten bellen. Een tussenpauze van drie weken daargelaten is dat nu nog steeds zo.
“Bron- en contactonderzoek hoort bij de eerste verdedigingslinie,” zegt Amrish Baidjoe, veldepidemioloog en lid van het RedTeam. “Door scheuren in die linie verspreidt het virus zich sneller. Vanwege bijvoorbeeld schaamte bellen besmette mensen hun nauwe contacten minder secuur dan een GGD-medewerker.”
Voor het eerst in weken boet het virus in Amsterdam voorzichtig in aan kracht, zegt Van Duijnhoven (GGD). De afgelopen week liet geen daling van het aantal nieuwe besmettingen zien, maar wel een groeikrimp. “Per week groeide het aantal positieve gevallen met 50 procent, de laatste twee weken met 20 procent.”
Dat komt hoogstwaarschijnlijk door de maatregelen van 18 september, (cafés eerder dicht, meer handhaving op illegale feesten, kleinere maximale groepsgrootte) zegt Van Duijnhoven. “Wat ook meespeelt: de bevolking is weer alerter, nu meer mensen ziek worden.”
Het virus groeit nog, terwijl Halsema eind vorige maand zei dat het aantal besmettingen binnen twee tot drie weken met 40 procent moest dalen om de maatregelen los te kunnen laten. Bijna twee weken later telt Amsterdam zo’n 50 nieuwe besmettingen per dag per 100.000 inwoners in plaats van de door Halsema gewenste 25 of minder.
Studentenstad en diverse bevolking
Jongeren, onder wie studenten, hebben het virus na de lockdown nieuw leven ingeblazen. Amsterdam is met 110.000 studenten de grootste studentenstad van Nederland, gevolgd door Rotterdam (67.000).
Het virus slaat in de ene bevolkingsgroep harder toe dan in de andere; mannen en ouderen zijn vanwege medisch-biologische oorzaken vaker de klos. Maar ook als die verschillen zijn meegewogen, blijkt dat Amsterdammers met een niet-westerse migratieachtergrond (onder wie Turken, Marokkanen, Surinamers) tijdens de eerste golf vaker in het ziekenhuis belandden dan anderen. Hetzelfde gold voor Amsterdammers zonder migratie-achtergrond uit de stadsdelen Noord, Nieuw-West en Zuidoost, blijkt uit onderzoek van de GGD en Amsterdam UMC.
“Dat suggereert dat gezondheidsverschillen tussen groepen en stadsdelen meespelen,” aldus GGD-hoofd Van Duijnhoven. Het is bekend dat mensen met een niet-westerse migratieachtergrond vaker obesitas, diabetes en hart- en vaatproblemen hebben. Ook de positie van mensen op de sociaal-economische ladder (beroep, inkomen, opleidingsniveau, toegang tot sociale netwerken) speelt wellicht een rol: hoe lager, hoe meer kans om harder te worden getroffen door Covid, zo tonen Engelse en Amerikaanse studies. Hier loopt soortgelijk onderzoek nog.
In Amsterdam heeft volgens het CBS 55,6 procent van de inwoners een migratieachtergrond: ze zijn in het buitenland geboren of minimaal een van de ouders was immigrant. Dat is meer dan het dubbele van het landelijke gemiddelde (24,4 procent). Ook het aandeel mensen met een lagere sociaal-economische positie (13,7 procent) is hoger dan het landelijke gemiddelde (8 procent), aldus het CBS.
“De overheid bereikt mensen die laag op de sociaal-economische ladder staan moeilijker, maar doet daar ook vaak minder moeite voor,” zegt veldepidemioloog Baidjoe. “Je moet twee of drie keer harder je best doen om de boodschap daar te krijgen, ook dat beïnvloed de impact van Covid.”
Wat mogelijk ook een rol speelt: mensen met een niet-westerse migratieachtergrond hebben vaker een vitamine D-tekort. “Dat is slecht voor het immuunsysteem,” aldus immunoloog Huub Savelkoul van de Universiteit Wageningen. “Dat kan betekenen dat ze vaker Covid krijgen en vaker ernstiger ziek worden. Studies hinten daarop, maar het staat niet onomstotelijk vast.”
Vitamine D-tekort hangt samen met huidskleur; er is zonlicht nodig om die vitamine aan te maken. “Hoe donkerder de huidskleur, hoe meer blootstelling aan zonlicht nodig is.” Het hoofd en de armen van iemand met een blanke huid hebben in de winter dagelijks 20 minuten zonlicht nodig. Bij een donkerbruine huid geldt 50 minuten. Een getinte huid zit er tussenin.
Flourish logoA Flourish chart
Koploper toerisme en horeca
“Normaal gesproken leeft Amsterdam ervan, maar nu zijn toerisme en een grote horecasector een nadeel,” zegt GGD-hoofd Van Duijnhoven. Amsterdam is afgetekend koploper in Nederland qua aantallen restaurants en cafés. Volgens het CBS heeft de stad 7600 horecavestigingen. Rotterdam staat op twee met 3000, Den Haag (2800) op drie.
Het virus kan in cafés snel worden overgedragen, bleek bij bron- en contactonderzoek. Er ontstaat dan een cluster: drie of meer besmettingen door één bron. Volgens Halsema is Amsterdam inmiddels één groot cluster. Met name cafés zijn dan een potentiële besmettingsbron.
Een ander nadeel van Amsterdam: tot de coronapandemie stond Amsterdam in de top 25 van meest bezochte steden ter wereld. Weliswaar ergens tussen plek 20 en 25, maar toch. Er verbleven in 2019 ruim 9 miljoen toeristen in de stad. Rotterdam en Den Haag volgen met rond de 1 miljoen.
Tijdens de lockdown lag het toerisme volledig stil, maar in de zomer kwam het weer op gang. Hoe meer reizigers de stad aandoen, hoe groter de kans dat zij het virus meebrengen. Of toeristen het virus herintroduceerden in de stad en zo bijdroegen aan de tweede golf, onderzoekt viroloog Menno de Jong (Amsterdam UMC). Dat gaat via sequencing: het achterhalen van de genetische variatie van het coronavirus. Er zijn diverse, slechts licht verschillende varianten van het coronavirus in omloop. Door de varianten in Amsterdam te vergelijken met die in het buitenland ontstaat duidelijkheid over de herkomst van de besmettingen. Met sequencing is ook te achterhalen welke virusstam in welke bevolkingsgroepen in Amsterdam voorkomt, wat inzicht kan bieden in de transmissieketens en zo gericht beleid mogelijk maakt.
“Dit onderzoek is in voorbereiding,” zegt De Jong. “Als blijkt dat buitenlandse virussen veel in omloop zijn in Amsterdam, komt dat door buitenlandse toeristen of door Nederlandse vakantiegangers. Dat maakt gerichter beleid mogelijk.” Bijvoorbeeld door toerisme te beperken.
Nu het buitenlands toerisme in Amsterdam vanwege de tweede golf weer is gaan liggen, waarschuwt De Jong dat Nederlandse dagjesmensen het virus ‘als ongewilde souvenir’ uit Amsterdam mee naar huis nemen. “Dat draagt bij aan de verspreiding in Nederland.”