Vlaamse officier van justitie opent aanval op PostNL: ‘Hallucinant, wat hier gebeurt’
PostNL ligt in België onder vuur. Officier van justitie Gianni Reale heeft een strafzaak aangespannen wegens grootschalige ‘sociale fraude’ door het Nederlandse pakketbedrijf en zijn onderaannemers. Invallen leidden zelfs tot sluiting van een depot.
Marieke de Ruiter24 november 2021, 20:38
Gianni Reale, Vlaams officier van justitie. 'Wat mij betreft organiseert PostNL mede de fraude.' Beeld Rebecca Fertinel
Gianni Reale, Vlaams officier van justitie. 'Wat mij betreft organiseert PostNL mede de fraude.'Beeld Rebecca Fertinel
De timing kon voor PostNL bijna niet ongelukkiger. Maandag, bij het krieken van de dag, vielen politie, douane en arbeidsinspectie drie distributiecentra van het pakketbedrijf in België binnen. Dat gebeurde naar aanleiding van een undercoverreportage over misstanden en in het kader van het strafrechtelijk onderzoek dat officier van justitie Gianni Reale naar het bedrijf doet. De overtredingen op een van de depots waren zo ernstig en talrijk dat hij besloot het per direct te sluiten. Dus moet de pakketreus het tijdens het koopjesfestijn Black Friday stellen zonder zijn Wommelgemse distributiecentrum.
De openbaar aanklager wil met de verzegeling laten zien dat het hem menens is. ‘Ik heb al verschillende verwittigingsschoten gelost’, zegt hij. ‘Er zijn verschillende controles geweest, ik heb PostNL gedagvaard. Dan vind ik het eigenlijk hallucinant dat deze inbreuken blijven plaatsvinden.’ De maandag geconstateerde overtredingen komen boven op de dertig dossiers die Reale al over PostNL en zijn onderaannemers had verzameld. Dossiers over chauffeurs die zwartwerken, illegaal zijn, zonder rijbewijs rijden en ongeadministreerde uren maken.
Precies de misstanden die de Nederlandse arbeidsinspectie eerder in een onderzoek naar de pakketbranche ook al vaststelde. Ze zijn het gevolg van de manier waarop de bezorging is georganiseerd. Net als in Nederland heeft PostNL zijn koeriers in Belgie vaak niet in loondienst, maar besteedt het de routes uit aan onderaannemers: kleine zelfstandigen die de routes op hun beurt ook weer uitbesteden. De tarieven die zij daarvoor krijgen, zouden zo laag zijn dat ze bijna niet anders kunnen dan creatief boekhouden.
‘Dat systeem is niet alleen financieel in het voordeel van PostNL, maar ook strafrechtelijk’, aldus Reale. ‘Want daardoor kan het bedrijf de handen wassen in onschuld door te verwijzen naar zijn onderaannemers.’ Of beter gezegd: kon. Want als het aan de officier ligt, komt daar verandering in. In de strafzaak die hij aanspant, en die ook de Britse concurrent GLS raakt, houdt hij het pakketbedrijf verantwoordelijk voor grootschalige fraude, waardoor de Belgische schatkist wellicht miljoenen euro’s aan sociale premies misloopt.
U noemt de strafzaak tegen PostNL en GLS ‘pionieren’, wat bedoelt u daarmee?
‘Dit is niet eerder gedaan. Wij zijn vanuit de inspectiediensten en de lokale politie Mechelen al veel langer bezig met controleren en onderaannemers vervolgen. Maar dat is niet afdoende gebleken: de misstanden blijven bestaan. De inbreuken zijn systematisch, dus we moeten die ook systematisch aanpakken. Ik heb PostNL inzage gegeven in zestig dossiers, ze weten wat er mis is, maar het stoort ze blijkbaar niet. En ik begrijp wel waarom: het is voor hen een lucratief model. Dus wat mij betreft zijn PostNL en GLS degenen die de fraude mee organiseren.’
Volgens Reale zijn de pakketreuzen de enigen die profiteren van het huidige bezorgsysteem, doordat ze wel de lusten hebben, maar niet de lasten. Doordat ze geen sociale premies betalen, zijn ze in het voordeel tegenover concurrenten als Bpost, die vooral chauffeurs in loondienst hebben. ‘En als er dan een overtreding is, zeggen zij: we hebben er niks mee te maken, het is een zaak van de onderaannemers. Maar het standpunt van het OM is dat PostNL als werkgever beschouwd dient te worden van de onderaannemers én van de chauffeurs.’
Waarom trekt u zich de problematiek in de pakketbezorging zo aan?
‘Het zijn schrijnende toestanden. Het gaat hier om mensen met een migratieachtergrond, laaggeschoolden, die onder onmenselijke voorwaarden en voor te weinig geld te lange dagen maken. Er is een journalist undercover geweest, die heeft vastgesteld dat ze soms van 6 uur ’s ochtends tot 12 uur ’s avonds werken, terwijl ze een contract hebben voor 8 uur. Soms werden blijkbaar ook jongeren van 13 of 14 jaar ingezet. Gratis bezorging bestaat niet. Dit systeem wordt mede gefinancierd door de onderbetaling van die chauffeurs en door sociale fraude. En het wordt in stand gehouden door de grote bedrijven.’
Wat riskeert PostNL als de rechter daarin meegaat?
‘In het Belgische rechtssysteem worden geldboetes vermenigvuldigd met het aantal werknemers dat het betreft. Dus dat kan om honderdduizend euro gaan per overtreding. Het gaat hier om inbreuken op het zwaarste niveau. Daar staan zelfs gevangenisstraffen van drie jaar op. Dat kan gaan tot de hoogste echelon in het bedrijf.’
Dus ook ceo Herna Verhagen zou een Vlaamse celstraf kunnen riskeren?
‘Theoretisch zou dat kunnen. Het gaat er echter om wie de beslissingen genomen heeft en dus de facto verantwoordelijk is.’
Wanneer is de zaak volgens u geslaagd?
‘Als er rechtszekerheid komt. Maar dat kan nog lang duren. De zaak dient pas in september 2022, waarna hoger beroep kan worden aangetekend. Dan zitten we al in 2024 voor er een definitieve uitspraak is. Zo lang kunnen we niet accepteren dat er wantoestanden plaatsvinden. We blijven controleren en desnoods depots sluiten. Maar we hopen dat de wetgever sneller zal zijn. De bevoegde minister heeft gisteren gezegd dat er binnen een halfjaar een wet zal komen die zal bepalen dat een deel van het personeel in dienst moet worden genomen.’
Wat moet PostNL doen om weer toegang te krijgen tot het verzegelde depot?
‘We zijn in onderhandeling met de advocaten van PostNL. Het bedrijf moet wat mij betreft volledig afstand nemen van de malafide onderaannemers en daarvoor met een concreet plan komen. We zullen redelijk zijn, de sluiting gaat geen maanden duren, ten hoogste dagen, maar als OM kunnen wij natuurlijk niet toestaan dat PostNL en zijn onderaannemers misdrijven blijven plegen.’
REACTIE POSTNL
PostNL stelt in een reactie dat het niet wil werken met malafide bezorgondernemers en samenwerkt met de sociale inspectie om eventuele misstanden te voorkomen. Beschuldigingen van kinderarbeid werpt het bedrijf verre van zich. Op eventuele politieke besluitvorming wil het bedrijf niet vooruitlopen.