Honderden ‘heksen’ onschuldig gedood, tóch wordt er lollig over gedaan: ‘Slachtoffers verdienen monument’
Er wordt veel te lacherig gedaan over de heksenvervolging. Dat vindt Stichting Nationaal Heksenmonument, die ijvert voor een landelijk monument ter nagedachtenis aan de honderden mensen die de voorbije eeuwen omkwamen door heksenvervolging.
Tim Koning 31-05-23, 17:00
‘De heksenjachten zijn waarschijnlijk de enige, grootschalige, historische moordpartij waar we nog lollig over doen.’ Zo opent het pamflet dat woensdag verschijnt. De opbrengsten van dat boekje gaan niet naar de schrijvers, maar naar de stichting Nationaal Heksenmonument. ,,Het is ons doel om de honderden slachtoffers van de heksenvervolging te herdenken en de gebeurtenissen beter onder de aandacht te brengen”, vertelt Manja Bedner, die in het bestuur van de organisatie zit.
Dat is om een aantal redenen belangrijk, legt ze uit. ,,Er zijn in Nederland in ieder geval 250 mensen ter dood veroordeeld vanwege vermeende hekserij. Maar in werkelijkheid ligt het aantal dodelijke slachtoffers door de heksenvervolgingen waarschijnlijk dubbel zo hoog. Zij stierven bijvoorbeeld in de gevangenis, door marteling of als gevolg van hun proces.”
Een eerlijk proces
Behalve het pamflet is er een digitaal monument, komt er donderdag een voordracht in het Amsterdamse Paradiso en worden er komende zaterdag bloemen gelegd in negentien plaatsen in Nederland. In achttien daarvan hebben heksenverbrandingen plaatsgevonden. De negentiende is Oudewater. Dat is de enige plek in Europa waar mensen die verdacht werden van hekserij op een eerlijk proces konden rekenen.
De bloemen worden daar gelegd bij museum De Heksenwaag. Directeur Isa van der Wee is een van de initiatiefnemers van de stichting Heksenmonument. ,,Mensen die beschuldigd werden van hekserij werden vaak gewogen. Als ze te licht waren, zou dat een teken van schuld zijn. Maar er werd meestal gesjoemeld met gewichten, waardoor verdachten onterecht werden veroordeeld.”
Geen sterke positie voor vrouwen
,,Het verhaal gaat dat Karel de Vijfde in 1545 in Polsbroek was om zo’n weging bij te wonen”, vervolgt Van der Wee. ,,Toen zag hij dat de verdachte ten onrechte heks werd genoemd. De gewichten in Oudewater stonden bekend als zuiver. Hij besloot de vrouw hier te laten wegen en ze bleek uiteraard onschuldig te zijn.”
Karel gaf de Oudewaterse Waag als enige van Europa het privilege voor een eerlijk weegproces, legt ze uit. ,,Met een Oudewaters certificaat mocht je in zijn hele rijk nooit meer veroordeeld worden. Daarom kwamen mensen hier zelfs vanuit Frankrijk en Duitsland naartoe.”
Met de acties hoopt de stichting een moment van herdenking te creëren. ,,Het gaat in Europa om duizenden onschuldige mensen die vermoord zijn”, vervolgt Manja Bedner. ,,Dat waren vooral vrouwen, zo’n 80 procent. Vrouwen hadden in die tijd al geen sterke positie in de samenleving. Als iemand van iemand af wilde, kon dat makkelijk door ze te beschuldigen van hekserij.”
Herdenking
De stichting hoopt een maatschappelijke bewustwording op gang te helpen. ,,Over hekserij wordt vaak veel te losjes gedaan, terwijl het totaal niet grappig is. Het zou mooi zijn als daar bij geschiedenislessen meer aandacht aan besteed zou worden. In andere landen is er al meer aandacht voor dit deel van de geschiedenis.” Afgelopen week werd een groep veroordeelde ‘heksen’ uit het Amerikaanse Connecticut een paar honderd jaar later alsnog vrijgesproken.
Om meer bewustwording te creëren, hoopt de stichting uiteindelijk ook een fysiek monument te realiseren, besluit Bedner. ,,Waar dat komt en hoe dat eruit gaat zien, kunnen we nog niet verklappen. Maar ik kan al wel verzekeren dat het geen standbeeld van een vrouw op een bezem met een punthoed wordt.”