RTL Nieuws | 15 oktober 2011, 13:21
Spanje tussen zon en crisis
"Is dit nou crisis?", vraag ik me af, terwijl ik op een zonovergoten terras de beelden terugkijk die ik zojuist met cameraman Thijs Bertels heb gedraaid. Het aantal zonuren en de problemen waar steeds meer Spanjaarden mee te kampen hebben, laten zich voor je gevoel soms moeilijk met elkaar rijmen.
Video'sSPANJE TUSSEN ZON EN CRISIS
Foto's (4)
Spanjaarden betogen tegen armoe'Verloren generatie' door Spaanse crisis
Matias, voormalig kroegeigenaar
1 / 4
Maar de beelden en de interviews liegen niet: tientallen gemeenteambtenaren in een Zuid-Spaans dorpje die al vijf maanden werken zonder een cent te ontvangen. Een dorp dat, net als vele omliggende plaatsen, begint te verpauperen. Want het geld is op.
Financieel helemaal verprutst
Valverde del Camino, op een uur rijden van Sevilla, is het meest schrijnende voorbeeld van een gemeente die het financieel helemaal verprutst heeft. Met 13.000 inwoners heeft het een schuld van 54 miljoen euro. De oorzaken én de gevolgen liggen op straat, letterlijk. Een oorzaak: de gloednieuwe bibliotheek. Een miljoenen kostend gebouw dat werd neergezet in betere tijden. Geld voor boeken is er niet, en dat is dan weer een gevolg van de crisis. Nog zo'n gevolg: de belangrijkste winkelstraat van het dorp die al maanden open ligt. Als je niet uitkijkt, breek je al shoppend je enkels. Geen geld voor asfalt. Ook niet voor het afbouwen en onderhouden van het nieuwe park, dat al meer dan twee jaar dichtgroeit met onkruid. "Ze willen nu dat vrijwilligers uit de buurt het komen schoonmaken, maar welke idioot gaat nou vrijwillig schoonmaken," zegt een oud mannetje dat op een bank in de zon een blikje cola drinkt.
Geleden wordt er wel
Dus toch weer die tegenstelling, de zon en de crisis. Nee, je ziet hier geen uitgehongerde gezichten, kinderen bedelend voor een beetje eten. Maar geleden wordt er wel degelijk. Vraag maar aan de tientallen ambtenaren die wekelijks protesteren voor het gemeentehuis. Al vijf maanden geen salaris, ze leven van hun spaarcenten en eten bij familie. Maar de bank wil natuurlijk gewoon maandelijks de hypotheek ontvangen. Waarom werken ze eigenlijk nog? "Als ik niet op mijn werk kom, kunnen ze me ontslaan. Dan heb ik helemaal niets meer," zegt straatveger Fernando Cuesto. En dus blijft hij voorlopig alsof er niets aan de hand is elke dag voor zonsopgang het dorp schoonvegen.
Socialisten zijn de schuld
De schuld ligt bij de socialisten die de afgelopen 32 jaar de dienst uitmaakten in Valverde. Tenminste, dat beweert de nieuwe wethouder van personeelszaken Juan Carlos Gutierrez, van de liberale Populistische Partij. "Zij hebben ons door hun wanbeleid opgezadeld met deze enorme schuld, dat heeft niets met de crisis te maken," vindt hij. Maar daar zijn economen het niet mee eens. "Gemeenten hebben uitgavenpatronen die horen bij economische groei. Sinds een paar jaar geleden ineens de crisis uitbrak, zorgen die uitgaven voor grote problemen. Bovendien doen mensen die hun baan kwijtraken ook vaker een beroep op hulp van de gemeente," zegt Blanca Miedes, professor economie aan de universiteit van Huelva. Volgens haar waren de lokale overheden helemaal gewend geraakt aan mega-inkomsten door de ongeremde nieuwbouwdrift die Spanje sinds het eind van de jaren 90 in zijn greep hield. Juist de onroerendgoedsector stortte in 2008, toen de crisis uitbrak, als een kaartenhuis in elkaar.
Veel te hoge hypotheken
De onroerendgoedsector is de rode draad in het verhaal van de diepe crisis die Spanje doormaakt. En niet alleen in Andalusische dorpjes. In Barcelona ga ik op bezoek bij Matias Gonzalez. Nu nog bewoner van een appartement, maar als het aan de bank ligt spoedig niet meer. Matias, voormalig kroegeigenaar, gescheiden vader van 55, is een van de vele honderdduizenden mensen die een hypotheek afsloten toen de bomen nog de hemel ingroeiden. En die hun baan kwijtraakten en de hypotheek niet meer kunnen betalen. En die nu dreigen te worden uitgezet. Dat overkwam naar schatting al zo'n 300.000 Spanjaarden. Maar Matias woont nog altijd in zijn flat, hoewel hij er in mei al uit had gemoeten.
Strijd tegen de huisuitzetters
Matias' redding: de snel groeiende beweging Afectados por la hipoteca (Getroffenen door de hypotheek). Hun stelling: banken en overheid hebben iedereen jarenlang gek gemaakt met mooie beloftes over de voordelen van een eigen huis, en nu laten ze diezelfde mensen keihard vallen. Hun methode: de flashmob. Via twitter en facebook spreken ze met tientallen mensen af en blokkeren de toegang tot een huis wanneer de door de bank gestuurde uitvoerders van de huisuitzetting langskomen. "Aan de groep heb ik zoveel te danken", verzucht Matias. Maar uiteindelijk, weet hij ook, zal het de bank goedschiks of kwaadschiks lukken. Dan komt hij op straat te staan, mét meer dan twee ton schuld. Want in de tussentijd heeft hij niet alleen een renteschuld opgebouwd, maar is zijn huis ook veel minder waard geworden dan de hypotheek die hij erop heeft afgesloten.
Torenhoge werkloosheid jongeren
Een uitzichtloze situatie die niet alleen huiseigenaren treft. Uitzichtloos is ook het leven van steeds meer jongeren in Spanje. De werkloosheid onder jongeren was altijd al hoog, maar nu lijkt het einde echt zoek. Van de Spaanse beroepsbevolking is 21% werkloos. Onder jongeren is dat bijna de helft. Bij een arbeidsbureau in Barcelona spreek ik met ze. "Je wordt er depressief van, je verliest je gevoel van eigenwaarde", zegt een vrouw van midden 20 die alle diploma's op zak heeft voor een baan in de gezondheidszorg, maar al maanden niets kan vinden. Een jongen: "Ik werk elke zomer in de horeca, zo spaar ik voor een werkloosheidsuitkering voor de maanden erna. Ik wil het liefst in de IT werken, maar daar is echt helemaal niets te vinden." Hij komt zich nu weer melden voor die uitkering.
Wachten op internationaal herstel
Is de situatie van heel Spanje uitzichtloos? Nou nee, je moet de zaak natuurlijk niet overdrijven. Spanje is een land met veel hoogopgeleide jongeren die bereid zijn om hard te werken voor hun geld. Helaas ligt het begin van het herstel niet in Spaanse handen. Zolang het internationale financiële systeem niet herstelt, zal er geen geld zijn om in Spanje te investeren en de kreupele economie op te lappen.
Nieuw gevoel van saamhorigheid
Tot die tijd is er in ieder geval één voordeel aan het grote nadeel dat crisis heet: een nieuw gevoel van saamhorigheid. Of het nou gaat om de gemeenteambtenaar die terugvalt op vrienden en familie, mensen met hypotheekschulden die de handen ineen slaan, of jongeren die bijna wekelijks samen demonstreren op pleinen in alle grote steden, Spanjaarden zoeken elkaar op. En de immigranten uit Zuid-Amerika die tien jaar terug nog nauwelijks in de maatschappij geïntegreerd waren, zijn nu net zo goed slachtoffer en zoeken samen met autochtone Spanjaarden naar soelaas.
Protesten zijn (nog) vreedzaam
Economen verwachten dat het nog wel een paar jaar kan duren voordat er enig herstel komt in de Spaanse economie. Ik hoop voor de Spanjaarden dat de crisis ze inderdaad alleen maar dichter naar elkaar toe brengt, en niet zorgt voor verdeeldheid en spanningen tussen de 'haves' en de 'have-nots'. Vooralsnog blijven de protesten redelijk vreedzaam, gelukkig. En natuurlijk hoop ik ook dat de Spanjaarden in de tussentijd net zo van de zon kunnen genieten als ik.
Geert Gordijn, verslaggever RTL Nieuws