Laat je niet afschrikken. Lees laatste alinea…
De 'systeembank' van de cryptowereld kan zomaar omvallen
Pim Brasser
Het cement van de cryptowereld dreigt af te brokkelen. Tether is de dollar onder de cryptomunten en faciliteert een groot deel van de transacties. Maar het bedrijf erachter — officieel wordt het geleid door een Nederlander — opereert roekeloos. Bitcoin mag afgelopen week dan een recordhoogte hebben bereikt, als het misgaat met tether komt de cryptomarkt grotendeels tot stilstand. Dat kan ook de rest van het financiële systeem raken.
Illustratie: iStock/Studio FD
In het kort
. Tether is als ruilmiddel onmisbaar geworden op de cryptomarkt.
. Maar tether is slecht gedekt, onder meer met Chinees schuldpapier.
. Tether bankiert op de Bahama's en sluisde geld naar een noodlijdend zusterbedrijf.
. Als de digitale munt crasht, reiken de gevolgen tot buiten de cryptowereld.
De Amerikaanse minister van financiën houdt topoverleg met de hoogste hoeders van het financiële systeem: het bestuur van de Federal Reserve, de beurstoezichthouder SEC, en nog een handvol andere toezichthouders. Ze zijn bezorgd: een grote speler deed zijn zaken bij een schimmige bank in Puerto Rico die vlak erna omviel. Heeft geld aan een zusteronderneming uitgeleend om deze te redden. En keihard gelogen over onderpand dat er helemaal niet was.
Dit had een filmscène uit The Wolf of Wall Street kunnen zijn, of het moment dat meesteroplichter Bernie Madoff eindelijk wordt opgepakt, of een crisisoverleg in 2008 vlak voordat banken omvielen. Maar dit gebeurde afgelopen zomer, en onderwerp van het topoverleg was niet Madoff of Lehman Brothers, maar de cryptomunt tether. De toezichthouders vrezen dat tether het volgende kaartenhuis is dat het financiële systeem laat wankelen.
Hoe is dat mogelijk, en wat is tether?
Tether is uitgegroeid tot de systeembank van de cryptowereld. De zogenoemde stablecoin is aan de dollar gekoppeld, en is het ruilmiddel in veel cryptotransacties. Uiteenlopende cryptomunten tegen elkaar ruilen kan niet altijd, en niet alle cryptobedrijven hebben bankrelaties om reguliere valuta te verwerken. De oplossing heet tether, ook wel USDT genoemd. De dollar van de cryptowereld, volgens de ontwikkelaars 100% gedekt door de Amerikaanse munt.
Terwijl de koers en dagelijkse handel van de bitcoin dit jaar door het dak ging, werd ook het ruilmiddel belangrijker. Tijdens het schrijven van dit artikel werd de 70 miljardste USDT geslagen. 48 miljard daarvan werden dit jaar uitgeven. De balans van Tether is in korte tijd dus ruim verdrievoudigd. Het bedrijf zou nu voor maar liefst $70 mrd aan harde dollars moeten hebben als onderpand.
Tether zit in Chinees schuldpapier
Maar de stablecoin is niet zo stabiel als zijn naam doet vermoeden. Slechts 4% van de USDT's bleek gedekt door dollars. Tether loog dus en kreeg vorige week een boete van $41 mln. Het grootste deel van de miljarden leende Tether stiekem uit aan bedrijven. Onduidelijk is welke bedrijven en onduidelijk is of ze het terug gaan betalen. Wel duidelijk is dat Tether in Chinees schuldpapier zit, en mogelijk dus blootstaat aan vastgoedreus Evergrande dat dreigt te bezwijken onder een schuldenberg van $300 mrd, ook al een bedreiging voor het financiële systeem.
Tether reageerde niet op vragen van het FD, maar publiceerde deze zomer wel een accountantsverklaring. De accountant is gevestigd op de Kaaimaneilanden, een berucht belastingparadijs. 'Ik werd er niet heel vrolijk van', zegt ING-econoom Teunis Brosens. 'We weten nog steeds weinig over de liquiditeit en kredietwaardigheid.' Brosens betwijfelt of Tether uitgeleend geld op tijd terug kan krijgen. 'In het geval van een bankrun moet Tether heel snel activa kunnen verkopen om gebruikers hun geld terug te geven.'
Wat als het sentiment inderdaad omslaat? In Nederland was dit in 2009 bij DSB Bank van Dirk Scheringa te zien: de bank had klanten veel te dure producten aangesmeerd, waarna onderzoeker Pieter Lakeman op tv iedereen opriep zijn geld weg te halen. In no time ging de bank failliet. De invloedrijke CNBC-presentator Jim Cramer deed vorige maand een soortgelijke oproep: verkoop niet alleen tether, maar ook bitcoin. 'Want als Tether omvalt, nou, dan zal dat het hele crypto-ecosysteem de kop kosten.'
Dat riep Cramer niet zomaar. Hij had gesproken met Gary Gensler, voorzitter van beurswaakhond SEC. Gensler vergeleek de cryptowereld met een casino, waarin stablecoins de pokerfiches zijn: in 70% tot 80% van de transacties worden stablecoins als tether gebruikt. Zonder cryptotoezicht zullen 'een hele hoop mensen worden gedupeerd', zei Gensler eerder al.
Inspector Gadget
De mensen achter Tether zijn al even curieus als hun risicomodellen. Een van de oprichters was Brock Pierce, een voormalig kindacteur die cowboyhoeden draagt en vorig jaar een kansloze gooi deed naar het Amerikaanse presidentschap. Volgens persbureau Bloomberg is Pierce allang uit Tether gestapt, omdat hij bang was opgepakt te worden.
Tethers bestuursvoorzitter is een in Hongkong woonachtige Nederlander genaamd Jan Ludovicus van der Velde. Over hem is weinig bekend. Van der Velde komt uit Arnhem, wordt volgende maand 58, en is sinds vijf jaar voor een groot deel eigenaar van Tether, leert spitwerk in de Paradise Papers. Maar de dagelijkse leiding lijkt in handen van financieel directeur Giancarlo Devasini, een Italiaanse voormalig plastisch chirurg. Tether was gevestigd op de Britse Maagdeneilanden, maar zegt inmiddels in Hongkong te zetelen.
Zusterbedrijf Bitfinex zit nog wel op de Maagdeneilanden. Bitfinex is een van de grootste cryptobeurzen ter wereld, en nauw vervlochten met Tether. De bedrijven hebben dezelfde bestuurders, én ze houden elkaar overeind. Dat bleek in 2018, toen Bitfinex ergens in Panama plotseling $850 mln kwijt was. Bitfinex kon klanten hun geld niet meer teruggeven. Dat kan een bankrun veroorzaken, maar gelukkig was Tether er: de stablecoin kon $850 mln makkelijk missen, en redde Bitfinex van een mogelijke ondergang.
Dat illustreert een groot risico, van allerlei cryptobedrijven die elkaar overeind houden, en elkaar dus ook in hun ondergang kunnen meeslepen. Zo heeft Tether ook nog tot $2 mrd van het onderpand in andere cryptomunten gestopt. En Tether leidt investeringsrondes van andere cryptobedrijven.
De verwevenheid wordt nog erger doordat grootbanken Tether weren. Ze zijn doodsbang betrokken te raken bij witwassen. Daar is een anoniem verhandelbare dollarcrypto uitermate geschikt voor.
Tether en andere cryptobedrijven zijn aangewezen op kleine, weinig gereguleerde bankjes. Eerst een start-up in Puerto Rico, maar de Noble Bank viel in 2018 om. Nu bankiert Tether bij een bank op de Bahama's, opgericht door een bedenker van de tekenfilmserie Inspector Gadget. Deze Deltec Bank heeft naar eigen zeggen óók al een grote blootstelling aan bitcoin.