Een probleem komt nooit alleen
Het punt is vaak dat als een project ontspoort, het al snel helemaal uit de rails loopt. Dat geldt bijvoorbeeld bij de vernieuwing van de zuidelijke ringweg in Groningen, die inmiddels met drie jaar vertraagd is. Bij de aanleg van een tunnel bleek de bodem te zacht waardoor de bouw ervan veel ingewikkelder werd, zo staat in een bloemlezing van RTV Noord over de problemen. Ook was er sprake van extreem weer: door vrieskou lag het werk stil, door hitte smolt het asfalt en door stortbuien spoelden taluds weg. Bomen mochten niet gekapt worden vanwege vleermuizen. De complexiteit van het project en de schaarste aan personeel leidde tot nog meer vertraging.
De Duitse bouwers Züblin en Max Bögl werken in dit project samen met een aantal regionale aannemers en hebben inmiddels miljoenen verlies geleden. De relatie met de opdrachtgevers verslechterde dusdanig dat het werk grotendeels is stilgelegd terwijl een commissie onderzocht of het project helemaal gestopt moet worden. Donderdag werd duidelijk dat 'Aanpak Ring Zuid' door kan gaan, maar dan moeten opdrachtgever en bouwers veel beter gaan samenwerken.
Maar ook bouwers die probleemprojecten wisten te vermijden, kampen met stijgende arbeids- en de inkoopkosten. De paradox is dat het tijdens hoogconjunctuur soms juist lastiger is om goed te verdienen. 'Je houdt rekening met prijsstijgingen, maar de daadwerkelijke kosten van mensen, materieel en materiaal stijgen harder dan die prognoses', aldus bestuursvoorzitter Job Dura van Dura Vermeer. 'In een neergaande markt is er veel meer speling. Nu is er veel werk, maar we moeten alles ook dubbel zo goed doen om extra marge te maken.' Dura geeft aan dat dit bij het familieconcern gelukt is. Nu de boeken over 2018 bijna dicht kunnen, ziet het er naar uit dat zowel de omzet, de winst als de marge bij Dura Vermeer verder zijn verbeterd.
Effect gestegen prijzen zou kleiner moeten worden
Maar kunnen bouwbedrijven de hogere inkoopprijzen dan niet doorberekenen? De meeste bouwprojecten duren rond een jaar, en bij nieuwe projecten kunnen ze inderdaad die nieuwe hogere prijzen incalculeren. De pijn zit hem bij projecten met een looptijd van bijvoorbeeld drie jaar waar de contracten enige tijd geleden voor zijn afgesloten. Bijvoorbeeld bij een zwaar vertraagd project zoals Groningen kan dit een extra risico gaan vormen.
In de woningbouw kunnen veel grote en middelgrote bouwers prijsschommelingen afdekken. Omdat ze niet alleen in opdracht bouwen maar ook zelf ontwikkelen. Zo kunnen ze in de verkoopprijs van woningen rekening houden met de duurdere inkoop.
Industrialisatie en standaardisatie
Een andere manier om de marges te verbeteren is door minder afhankelijk te worden van het weer en van arbeid. Woningen worden steeds meer in de fabriek gemaakt waarna ze op de bouwplaats in elkaar worden gezet. Heijmans heeft zo zijn eigen Huismerk-woningen ontwikkeld en volgens de woordvoerder van Heijmans zijn er dit jaar meer dan duizend van gebouwd. Nu zijn er in totaal drieduizend neergezet.
Groningen, werkzaamheden bij de Verlengde Hereweg.
Groningen, werkzaamheden bij de Verlengde Hereweg.Foto: Corné Sparidaens voor het FD
Fabrieksmatige productie levert zeker drie voordelen op. Ten eerste kunnen toeleveranciers goedkoper produceren door de constante orderstroom voor hetzelfde type onderdelen en elementen. Ten tweede levert seriematig produceren minder of geen fouten op. Ten slotte zijn bouwers minder afhankelijk van het weer.
Niet voor niets hebben meer bouwers dit soort producten. Zo ontwikkelde Dura Vermeer zijn PCS-bouwconcept, VolkerWessels kan in een dag een MorgenWonen-woning neerzetten en Van Wijnen hanteert het Fijn Wonen-concept. Standaardisatie is overigens niet uniform, iedere woning kan er anders uit komen te zien.
Conservatieve imago niet terecht
Volgens Van Sante is het conservatieve imago dat aan de bouw kleeft ook niet terecht. 'Er is altijd al veel innovatie in de bouw, maar die vindt vooral binnen projecten plaats.' Volgens Van Sante kunnen ze die vernieuwing alleen niet direct bij een volgend project weer gebruiken omdat de locatie of het ontwerp verschilt.
Lees ook
BIM verdringt de papieren bouwtekening
Maar digitaal ontwerpen en nieuwe technologie brengen wel dichterbij dat innovaties vaker gebruikt worden. Zo heeft BAM een digitale bibliotheek voor alle ontwerpen zodat niet alles steeds opnieuw bedacht hoeft te worden. Dura Vermeer investeerde de afgelopen jaren fors in digitalisering om de efficiëntie ter verhogen. Op termijn kan met technologische innovaties 10% op de totale bouwproductie bespaard worden, becijferde het Economisch Instituut voor de Bouw in november. Die besparing is volledig te danken aan een reductie van de arbeidskosten.
Groningen, voormalige afslag Oosterpoort.
Groningen, voormalige afslag Oosterpoort.Foto: Corné Sparidaens voor het FD
Voor de omslag naar innovatie en fabrieksmatige productie zijn veel investeringen nodig. Dat is een achilleshiel voor veel bouwers. In de conjunctuurgevoelige branche is de eerste neiging om bij uitbreiding vooral te leunen op flexibele arbeidskrachten en onderaannemers. In tegenstelling tot investeringen zijn dat soort kosten makkelijker af te schalen bij een neergang. Van Sante denkt dat enig geduld ook op zijn plaats is. 'De iPad waardoor papieren bouwtekeningen niet meer nodig zijn, bestaat nog geen tien jaar. Geef de sector ook een beetje de tijd.'