Beperktedijkbewaking schreef op 2 juni 2023 05:46:
[...]
Ja, maar in de iex-slotcall van gisteren maakte de beste Jasperien er een potje van. Zij schreef:
"ASML maakt momenteel machines die chips maken op een schaal van slechts drie nanometer (drie miljardste van een meter). De onderzoekers zijn hard op weg naar de picometer (0,000.000.000.001 meter) en dromen van chips op een schaal van de fentometer, ofwel een biljardste van een meter."Ik antwoordde:
Uw fantasie is groot, dit staat nergens in de FT longread. Let wel: atomen zijn zo'n 60 à 275 pm groot, een atoomkern is ongeveer een honderdste picometer in diameter. U suggereert dus chips die veel kleiner zijn dan een atoom, en droomt van chips die nog 10 x kleiner zijn dan een middle sized atoomkern. ONDENKBAAR en fysisch onmogelijk.
Dat is ook duidelijk als we ter illustratie even letten op de moleculaire structuur van bijv. SiO2 (kwarts). Alle Si–O 'bond lengths' daarin zijn 1.6 Ångström lang, oftewel 160 pm.
materialsproject.org/materials/mp-10851/Ik ben het eens met de deskundige die in het artikel stelt dat het met 1 nm (=1000 pm) wel ophoudt. Dan zitten de ASML machines qua golflengte van het gebruikte 'licht' al in het overgangsgebied tussen (extreme) UV en de Röntgenstraling die bij sommige medisch-diagnostische toepassingen gebruikt wordt.
Nog kortere X-ray (Röntgen-)golflengtes, tot 0,01 nm = 10 pm aan toe (overeenkomend met een foton-energie van 1000 keV) zijn op zich wel te 'maken', ze worden toegepast bij o.a. medisch-therapeutische bestralingen, maar omdat het dan over sub-atomaire afstanden gaat (zie boven) zijn ze voor het produceren van chips en dus voor ASML niet relevant.
NB. Veel hardere Röntgenstraling (< 1 pm resp. > 10.000 keV) kan door man-made machines niet gemaakt worden. Die komt alleen uit radioactieve atoomkernen of uit het heelal en noemen we dan gammastraling.
Hoe dan ook, het einde van de wet van Moore is in zicht.