Wen er maar aan, de rente op de markten gaat razendsnel omhoog
In het kort
De kapitaalmarktrente knalde deze week door de 3% heen.
De laatste keer dat de lange rente zo hoog was, is twaalf jaar geleden.
De markten prijzen steeds meer rentestappen van de ECB in.
Hier en daar wordt al gesproken van hypotheekrentes van 7%.
'Klaar die klus!' De Bank voor Internationale Betalingen liet er deze week geen misverstand over bestaan: stamp de inflatie uit het systeem, duw de rente omhoog, ook al doet het economisch pijn. En denk niet te vroeg dat je er al bent, waarschuwde de Bazelse denktank voor centrale banken. Lankmoedigheid nu is hét recept voor veel meer pijn in de toekomst. Denk nog maar eens terug aan de crisis eind jaren zeventig, begin jaren tachtig, toen de rem te vroeg werd losgelaten.
Mochten de financiële markten even gedacht hebben dat de monetaire beleidsmakers later dit jaar wel weer de teugels zouden laten vieren om de economie (opnieuw) te stimuleren, dan is die hoop vervlogen. Nadat deze week duidelijk was geworden dat het prijspeil in Europese landen nog tot ruim 9% hoger ligt dan vorig jaar, schroefden handelaren hun verwachtingen voor het ECB-tarief stevig op. Het besef is doorgedrongen dat centrale bankiers de les van ruim veertig jaar geleden heus wel in hun achterhoofd hebben.
De geldmarkt houdt inmiddels rekening met een beleidsrente van ruim 4% begin volgend jaar, zo blijkt uit termijncontracten. Dit terwijl er nu een tarief van 2,5% wordt gehanteerd en zeven maanden geleden zelfs nog -0,5%. 'Het gaat in een tempo dat we in moderne tijden niet eerder hebben gezien', zegt James Leighton, hoofd obligatiestrategie bij Citi Investment Management.
De tijden zijn voorbij dat geld niets kostte, dat bedrijven de gekste plannen gefinancierd kregen, huishoudens een hypotheek konden krijgen met een looptijd van tien jaar en een rente van minder dan 1%, terwijl een beetje spaarder juist een half procent mee moest brengen als hij of zij geld bij een bank wilde stallen. De financieringsomstandigheden beginnen weer te lijken op wat tien jaar geleden normaal was. Nu is het even wennen.
Loon-prijsspiraal
Wat absoluut niet mag gebeuren, is dat de hoge inflatie tussen de oren van mensen gaat zitten, klinkt het in Frankfurt. Eind jaren zeventig ontstond daardoor een loon-prijsspiraal die pas definitief om zeep werd geholpen nadat centrale banken als DNB, Bundesbank en Banque de France hun beleidsrentes tot wel 14% hadden opgevoerd.
Van die spiraal is nog geen sprake. 'Maar één ding is duidelijk,' zei Bundesbank-president Joachim Nagel deze week, 'de voor maart aangekondigde rentestap zal niet de laatste zijn. Ook daarna kunnen nog forse stappen nodig zijn.' Hij voegde daaraan toe dat de balans van de ECB sneller afgebouwd kan worden. Hiermee wil Nagel zeggen dat het jarenlang volgehouden beleid om actief de marktrentes in Europa te drukken met het opkopen van obligaties, met meer spoed dient te worden teruggedraaid — QT heet dat in jargon. Dit zal de rente ook omhoogduwen.
Het is daarom geen wonder dat de Nederlandse kapitaalmarktrente deze week tot boven de 3% uitsteeg, voor het eerst sinds de zomer van 2011, toen de regio worstelde met de schuldencrisis. De tweejaarsrente steeg zelfs naar 3,2%, wat al sinds de val van Lehman Brothers in 2008 niet meer is gezien. In november 2021 stond er nog -0,9% op het bord.
Volgens Jelte de Boer, directeur beleggingen Optimix Vermogensbeheer, is er in de markt sprake van 'piekinflatiepaniek'. De inflatie gaat teleurstellend langzaam omlaag, terwijl de economie zich goed blijft houden. Dat betekent dat de ECB misschien meer moet doen, zegt De Boer, en dat maakt de markt nerveus. Maar hij benadrukt dat er nu eenmaal vertraging zit tussen een stap van de centrale bank en de doorwerking daarvan in de reële economie en de inflatiecijfers.
De eerste tekenen van doorwerking zijn er wel degelijk. De groei van de kredietverlening aan bedrijven en gezinnen neemt al sterk af, zo meldde de ECB begin deze week. Dit duidt op economische zwakte. Ook de huizenmarkt koelt snel af, nu de hypotheekrentes stevig zijn opgelopen. 'Tien jaar vast' zit al boven de 4%.
Maar kan het gebeuren dat de hypotheekrentes stijgen naar vroeger gangbare niveaus van 6% of 7%, als de ECB de teugels verder aanhaalt en de kapitaalmarktrente oploopt?