Nog drie knelpunten voor de zeesluis
Geplaagd project De bouw van de grootste zeesluis te wereld, bij IJmuiden, kent al vertraging en miljoenenverliezen. Er zijn nog meer problemen.
Carola Houtekamer
26 maart 2019
Eén van de nieuwe deuren van de zeesluis. De bouw van de grootste zeesluis ter wereld wordt geplaagd door tekenfouten, vertragingen, verliezen van honderden miljoenen en ruzie met onderaannemers.
Eén van de nieuwe deuren van de zeesluis. De bouw van de grootste zeesluis ter wereld wordt geplaagd door tekenfouten, vertragingen, verliezen van honderden miljoenen en ruzie met onderaannemers. Foto Michel van Bergen/ANP
Een migraineproject, zo noemde minister Cora van Nieuwenhuizen (Infrastructuur, VVD) de de aanleg van de zeesluis bij IJmuiden begin dit jaar nog. De bouw van de grootste zeesluis ter wereld wordt geplaagd door tekenfouten, vertragingen, verliezen van honderden miljoenen en ruzie met onderaannemers.
In 2016 begon bouwconsortium OpenIJ met de aanleg van de sluis die de Noordersluis moet vervangen. De sluis wordt 70 meter breed, 500 meter lang en 18 meter diep, voorlopig groot genoeg voor alle zeeschepen die naar Amsterdam willen.
Bouwers BAM en VolkerWessels wonnen de klus met een opvallend laag inschrijfbedrag: 30 procent onder de ‘plafondprijs’. Opdrachtgevers Rijkswaterstaat, de stad Amsterdam en de provincie Noord-Holland twijfelden over dit ‘prijsduiken’. Maar volgens de bouwers kon het echt voor die prijs. Eén ding dat geld zou besparen, was het pneumatisch afzinken van de caissons, de deurkassen.
Een opvallend lage inschrijfprijs. Lees ook: Hollands Glorie op ’n koopje
Het waren deze caissons die in 2017 het bouwproject in de war schopten. De caissons bleken niet sterk genoeg voor de afzinkmethode en moesten opnieuw worden ontworpen. Gevolg: 27 maanden vertraging, ruim 200 miljoen euro verlies voor de twee bouwers en nog eens 64 miljoen euro verlies voor de staat.
Maar nog steeds zijn de problemen niet voorbij. Drie knelpunten.
Ruzie over deuren oplossen
„Ze zijn echt wanhopig”, zegt de Rotterdamse advocaat Michiel van Leeuwen. Hij vertegenwoordigt de Koreaanse staalbouwer Geosung Tech, leverancier van de drie sluisdeuren. Het bedrijf heeft volgens bouwblad Cobouw zelfs aangekondigd te willen demonstreren bij de bouwkeet, al weet de advocaat nog niet precies hoe dat gestalte moet krijgen.
OpenIJ is al een tijd in conflict met Geosung. Omdat die de deuren ruim acht maanden te laat opleverde, claimden de bouwers 22,5 miljoen euro bij het bedrijf. Nog voordat de partijen tot arbitrage konden komen, liet OpenIJ alvast een bankgarantie ter waarde van 7,3 miljoen euro innen door ING.
Geosung ontkent niet dat het te laat is. Dat komt door het faillissement van een onderaannemer en door de vele wijzigingen die OpenIJ doorvoerde in het ontwerp, stelt Geosung. Die kostten tijd. Van Leeuwen: „Telkens is gezegd: maak je maar niet druk om vertraging, we lopen toch 2,5 jaar uit, kwaliteit is topprioriteit. En toen de deuren nét waren overgedragen, kwam er een claim.”
De totale prijs van de deuren, inclusief later aangebrachte wijzigingen, is volgens de advocaat zo’n 30 miljoen euro. „Als de claim van 22 miljoen wordt toegekend, heeft Geosung het werk ongeveer gratis gedaan.” Dat kan het bedrijf niet dragen, stelt Van Leeuwen. De rechter keurde eind januari het innen van de bankgarantie overigens goed, er volgt nog een hoger beroep.
De deuren liggen nu te wachten in IJmuiden. Op de vraag of de late levering de totale planning van de zeesluis bedreigt, willen Rijkswaterstaat en BAM niet reageren. Geosung heeft wel laten weten dat het overweegt om beslag op de deuren te leggen.
Zout water tegenhouden
„We hebben wel met de vuist op tafel moeten slaan”, zegt Derk Jan Marsman, van het Hoogheemraadschap Holland Noorderkwartier. Maar de waterschappen krijgen nu wat ze willen: een installatie voor ‘selectieve onttrekking’ van zout water – al moetnog blijken of die voldoende werkt.
Toen de bouwbedrijven op het bouwproject inschreven, hoefden ze één probleem niet op te lossen: de indringing van zout water in het Noordzeekanaal. Bij een grote zeesluis komt vanzelfsprekend meer zout water binnen. Vooral als het droog is, is dat een probleem voor de boeren in de omgeving, of voor de drinkwatervoorziening van Amsterdam. Het zout zou de verantwoordelijkheid van de opdrachtgevers worden.
Het zoutwaterprobleem laat zich niet heel makkelijk oplossen, blijkt nu. De waterschappen vonden het door Rijkswaterstaat voorgestelde ‘bellenscherm’ niet goed genoeg. Zo’n installatie houdt met belletjes het zoute water weg van het zoete. Marsman: „Maar dan komt er nog steeds te veel binnen.”
Nu zijn de partijen het met elkaar eens en laat Rijkswaterstaat een systeem testen, wat in Den Helder al in het klein bestaat. Dat heet ‘selectieve onttrekking’ en het is een constructie in het Binnenspuikanaal bij de sluis met een lage opening. Daardoor stroomt alleen het zwaardere zoute water richting het gemaal, om daarna afgevoerd te worden.
Het veelbelovende, maar nog onbewezen systeem is volgens de planning in 2022, dus pas ná de geplande oplevering van de sluis af. Marsman: „Wij zijn eigenlijk wel blij met de vertraging. Nu is die overbruggingsperiode korter.” Voor de oplossing was ooit zo’n 20 tot 30 miljoen uitgetrokken, zeiden de projectdirecteuren in 2016 tegen NRC. Nu denkt Rijkswaterstaat aan zo’n 40 tot 60 miljoen euro.
Planning halen
Na het ontdekken van de tekenfout dachten de bouwers dat ze wel in december 2020 klaar konden zijn. Maar een comité van experts, dat vorig jaar in opdracht van Rijkswaterstaat die nieuwe planning bekeek, gaf de datum een slagingskans van slechts een paar procentpunten. De experts dachten zelf eerder aan januari 2022. De slagingskans van die datum schatten ze op 85 procent.
Maar de kans op verdere vertraging levensgroot bij een reeds verstoord bouwproject. Alles gaat schuiven, er moeten nieuwe afspraken komen, onderaannemers zijn al volgeboekt.
Het halen van de planning is wel cruciaal voor de bouwers. Na de zware verliezen wilden de banken het consortium maandenlang niet financieren. Pas vorige maand konden de bouwers weer een akkoord sluiten met de banken. De contractvorm schrijft voor dat ze de nieuwe planning dan wel écht moeten halen.