Van een paar dagen geleden.
Zo leveren bomen gemeenten geld op
29 juli 06:00
Als een bomenrij zorgt dat er geen rioolaanpassing hoeft te komen, of de bestrating niet wegstroomt, scheelt dat ontzettend veel geld.
Laatst reed in Den Haag een auto rond die de omgeving scande. Niet om Google Streetview bij te werken of geparkeerde auto’s te controleren. Nee, deze scanner had alleen oog voor bomen. Al hun individuele stamdiktes staan nu in een database. Daarmee wil de gemeente precies berekenen wat de Haagse bomen nu eigenlijk bijdragen aan de stad. In euro’s, welteverstaan.
Dat bomen meer doen dan alleen mooi zijn is inmiddels wel bekend. Maar dat ze de gemeente op ruim twintig verschillende manieren geld opleveren? Dat inzicht is nog vrij nieuw in Nederland. Met het Amerikaanse programma i-Tree experimenteren Nederlandse gemeenten voorzichtig met het berekenen van de baten van bomen.
€1407
Van een grote paardenkastanje uit Den Haag werd berekend dat deze per jaar voor €1407 CO2 heeft opgeslagen.
Geen stammetjes tellen
Een van die baten is bijvoorbeeld de opslag van CO2, in de stam en bladeren. Bomen brengen ook verkoeling en helpen het riool ontlasten, een belangrijke uitdaging voor gemeenten die zich voorbereiden op steeds zwaardere buien. ‘In steden is het heel kostbaar om een goed riool aan te leggen’, zegt Leendert Koudstaal. Hij is stadsbeheerder bij de gemeente Den Haag en werkt veel met i-Tree. ‘Als een bomenrij zorgt dat er geen rioolaanpassing hoeft te komen, of de bestrating niet wegstroomt, scheelt dat ontzettend veel geld. 10% van een bui wordt bijvoorbeeld al door het bladerdek opgevangen en verdampt daarna weer.’ Van een grote paardenkastanje uit Den Haag werd eerder berekend dat die per jaar voor €6,50 water afvangt, voor €111 luchtvervuiling afvangt en voor €1407 CO2 heeft opgeslagen, wat jaarlijks toeneemt met €16.
Zulke cijfers bereken je niet zomaar van alle bomen, want je moet wel goed weten hoe groot elk exemplaar is. De scanauto gaat daarom een forse stap verder dan het achterhaalde ‘stammetjes tellen’, dat gemeenten nu nog veel doen, zegt Koudstaal. ‘Vaak gaat de discussie over boompje weg, boompje terug. Dan mis je kans om te kijken naar plekken in de stad waar meer groen nodig is of waar juist ruimte is om bomen groter te laten groeien.’
Henk Werner stoort zich ook aan de beperkte focus op aantallen bomen. Hij is boomverzorger bij het bedrijf Pius Floris en helpt verschillende gemeenten met hun bomenbeheer. In kapvergunningen, nodig bij wegverbredingen of nieuwbouwwijken, staat vaak dat er voor elke gekapte boom eentje terug moet komen. Zo verschijnen er ter compensatie nogal eens kleine boompjes in het trottoir, met nauwelijks ruimte voor de wortels. Werner noemt dat ‘stoepgroente’. ‘Ik wil een boom die 80 tot 150 jaar oud kan worden en tot volle wasdom kan groeien.’
Daarvoor is vooral ruimte nodig en dat is altijd lastig in drukbevolkte gebieden. I-Tree helpt om uit te leggen waarom dat soort investeringen in bomen toch geld opleveren en hoe je zo’n investering dan het best kunt doen. ‘Met minder bomen kun je veel meer kwaliteit bereiken, maar dan moet je wel anders gaan kijken’, zegt Werner. Hij plakt soms labels op boomstammen waarop precies staat vermeld hoeveel elke boom bijdraagt en op welke manier. ‘Ik ben een Hollandse linde en ik vang jaarlijks 796 gram luchtvervuiling af.’
€90
De jaarlijkse gezondheidskosten zijn in een groene buurt per bewoner gemiddeld €90 lager.
Hogenoodbuurten
Voorbijgangers zijn er altijd weer verbaasd over. Werner: ‘Mensen weten niets van de baten van bomen, waarschijnlijk omdat het altijd gaat om indirect geld. Er hangen geen euro’s aan die boom.’ Dat maakt ook dat de politiek de baten van bomen volgens Werner vaak over het hoofd ziet. ‘Als er moet worden bezuinigd, kijken ze altijd eerst naar het groen. Terwijl groen juist zoveel toegevoegde waarde heeft!’
Met i-Tree wordt dat beter duidelijk. Volgens Werner zijn de jaarlijkse gezondheidskosten in een groene buurt per bewoner gemiddeld €90 lager. ‘Als je alle bomen inventariseert, kun je ook dwarsverbanden gaan leggen’, zegt hij. ‘Denk aan wijken met weinig groen en veel gezondheidsproblemen of overlast en criminaliteit. Zo geef je de politiek ook handvatten om daar met groen iets aan te doen.’
Het klinkt misschien vergaand, maar andere landen stemmen hun gemeentebeleid al af op dit soort baten van bomen. I-Tree, ontwikkeld door de US Forest Service, berekende in New York de waarde van maar liefst 24 verschillende bomendiensten in dollars. De stad begon dankzij die cijfers in 2007 een campagne om een miljoen extra bomen te planten, vooral in ‘hogenoodbuurten’.
In het Verenigd Koninkrijk is de waarde van bomen ook al goed doorgedrongen, zegt Koudstaal. ‘Daar zie je dat burgemeesters elkaar overtoepen. Dan zegt Londen dat het 10% meer kroonoppervlakte wil en dan zegt Birmingham: “Wij willen 12% meer.”’
5%
Den Haag wil 5% meer bladoppervlakte creëren in tien jaar tijd.
Den Haag wil nu 5% meer bladoppervlakte creëren in tien jaar tijd. Daarbij neemt Koudstaal vooral Philadelphia als voorbeeld. ‘Die stad heeft een heel overzichtelijk dashboard gemaakt. Daarin kan een gemeenteraadslid opzoeken waar je een miljoen dollar tegen zogenoemde hitte-eilanden het best kunt besteden.’ Ook bewoners worden met dit soort hulpmiddelen enthousiast gemaakt. Den Haag heeft sinds kort een bomenapp, waarin je op straatniveau kunt zien hoe het gaat met de bladgroei. Koudstaal: ‘Dat vinden mensen ontzettend leuk om te zien, vooral kinderen.’ De stad stimuleert bewoners nu ook bomen in hun eigen tuin te planten. Een intekenlijst voor duizend gratis bomen zat binnen twee weken vol. Zelfs bedrijven zijn overtuigd van de baten van bomen, zoals een betere woonomgeving voor hun medewerkers. Unilever betaalde £80.000 voor het plaatsen van 20.000 nieuwe bomen in Londen en voor een i-Tree-rapport over bomenbaten daar.
Met Wageningen University & Research en de TU Delft stemmen verschillende Nederlandse gemeenten i-Tree nu eerst goed af op de Nederlandse bodem. Hoe een boom groeit en wat die opbrengt, verschilt namelijk per plek. In Nederland worden bomen soms minder groot dan in Engeland, omdat een veenbodem minder draagkracht heeft of omdat een hoog stikstofgehalte groei beperkt. In New York is een kubieke meter opgevangen water meer waard dan in Nederland, omdat de aanleg van het riool er duurder is.
796 gram
Een Hollandse linde vangt jaarlijks 796 gram luchtvervuiling af.
Kapitaalgoed
Officieel wordt i-Tree nog nauwelijks gebruikt in Nederlands gemeentebeleid. Bomen staan op de gemeentebalans ook vaak alleen genoemd als kostenpost. Koudstaal denkt dat dat snel gaat veranderen, met Amsterdam als voorbeeld. De hoofdstad zet groen sinds 2018 op de begroting als kapitaalgoed en steekt vanaf dit jaar €26,5 mln extra in groen, een investering die pas na jaren wordt afgeschreven. ‘Een steen in de vijver’, zegt Koudstaal. Hierop zat hij te wachten. ‘Dan zijn bomen dus net zo belangrijk als een goede brug over de gracht, waar je onderhoudsgeld aan besteedt, afschrijvingen op doet en zaken vervangt als dat nodig is. Zo moeten we het allemaal gaan doen.’
Auteur:
Katja Keuchenius is freelancejournalist.