In het Catalaanse dorpje Hostalric steekt een alternatief voor Poetins gas gewoon uit de grond
Nu het Russisch gas definitief lijkt te hebben afgedaan in Europa, biedt Spanje een deel van een oplossing. Dan moet het wel eerst nieuw leven blazen in een pijplijn die nu nog onaf eindigt in een Catalaans dorp.
Dion Mebius 7 juni 2022, 18:23
De grijze pijpleiding in Hostalric die nooit werd doorgetrokken naar Frankrijk, staat weer boven aan de politieke agenda. ©Cesar Dezfuli voor de Volkskrant
Vraag Marina Gensana (68) naar een alternatief voor het Russische gas en ze prikt een wijsvinger omhoog naar de brandende bol die, hoewel op 150 miljoen kilometer afstand, het Catalaanse land op deze late ochtend doet gloeien. ‘Energie hebben we, toch?’ Zon, en wind, dáár moet Europa op inzetten. En dus niet op de grijze pijpleiding die op 50 meter van haar voeten onafgemaakt uit de grond steekt, maar, als het aan politici in Madrid en Brussel ligt, gas gaat brengen naar noordelijker oorden.
‘Zelf heb ik zonnepanelen op mijn dak laten leggen’, vertelt Gensana, die in een fluorescerend geel shirt bezig is aan een wandeling door het bos aan de rand van het dorpje Hostalric. Terwijl de vogels in de hoge populieren onverstoord doorfluiten, zoekt de gepensioneerde massagetherapeut haar woorden in het Spaans, met links en rechts een zinnetje Catalaans. Dat de pijplijn bij haar dorp opeens weer boven aan de politieke agenda staat, heeft volgens haar maar één oorzaak: de macht van de vervuilende gasindustrie. ‘Negocis són negocis’, zaken zijn zaken, en de gewone mens kan niet veel meer dan meewarig toekijken, zoals Gensana doet.
Wat moeten we zonder Russisch gas? Het is een vraag van de hoogste politieke orde in Europa sinds 24 februari, de dag waarop Rusland bruut Oekraïne binnenviel. De oorlog in Oekraïne heeft pijnlijk duidelijk gemaakt hoe afhankelijk de Europese Unie zichzelf heeft gemaakt van Poetins pijplijnen. Het Russische regime financiert zijn oorlog met gasbetalingen uit EU-landen, die anders in de kou dreigen te zitten. Lidstaten die weigeren de Europese sancties tegen Rusland te omzeilen door in roebels af te rekenen, worden gestraft met het dichtdraaien van de gaskraan, zoals Nederland sinds vorige week maar al te goed weet.
Maria Gensana woont in Hostalric en ziet liever dat de EU inzet op groene energie. ©Cesar Dezfuli voor de Volkskrant
Vloeibaar-gasland Spanje
Nu het oorlogsgeweld alle twijfel over de geopolitieke nadelen van de verslaving aan het Russische gas heeft weggenomen, is Brussel halsoverkop op zoek naar alternatieven. Helemaal aan de andere kant van Europa steekt Spanje zijn vinger op. Het land heeft zelf geen gasvoorraden, maar beschikt langs zijn lange kustlijn over zeven lng-terminals die vloeibaar aardgas (lng) kunnen omzetten in gasvorm.
Ter vergelijking: Nederland heeft één vaste terminal, naast de twee drijvende die het onlangs huurde en die in augustus worden verwacht. Spanje bezit hiermee ruim eenderde van de totale EU-capaciteit. Het vloeibare aardgas kan per schip van over de hele wereld worden aangevoerd, met de Verenigde Staten, Qatar en Nigeria als belangrijke exporteurs. Die wendbaarheid biedt een groot strategisch voordeel bij internationale crises.
Dat is niet alles. Via twee pijplijnen over de bodem van de Middellandse Zee kan Spanje ook aardgas ontvangen uit Algerije, dat boven op een omvangrijk gasveld zit. Eén pijplijn gaat rechtstreeks naar de Spaanse zuidkust, terwijl de tweede via Marokko loopt en in november door Algerije werd dichtgedraaid als gevolg van ruzie tussen de twee Noord-Afrikaanse buren. Ook zonder die tweede pijplijn beschikt Spanje over veel meer capaciteit dan het gas kan opmaken. De lng-terminals zijn meestal maar voor eenderde gevuld, er is ruimte voor 20 miljard kuub aardgas extra per jaar. Gas dat via de Spaanse doorvoerhaven naar de rest van Europa zou kunnen vloeien, als onderdeel van de mix van alternatieven voor de EU-import uit Rusland, vorig jaar goed voor 155 miljard kuub.
- ©-
Kibbelende buurlanden
Meteen doen, zou je zeggen. Er is alleen één obstakel. Spanje vormt samen met buurland Portugal een eiland. Geen echt, van het vasteland afgebroken eiland, zoals in Het stenen vlot van de Portugese schrijver José Saramago, maar een energie-eiland, dat nauwelijks is aangesloten op de rest van het Europese energienetwerk. Tussen Spanje en noorderbuur Frankrijk lopen slechts twee kleine pijplijnen. Die duwen sinds het begin van de oorlog op volle kracht gas naar het noorden, maar kunnen niet meer dan 7 miljard kuub per jaar vervoeren. Het gevolg: een groot deel van het gas dat in potentie naar de rest van de Europa zou kunnen vloeien, blijft steken achter deze bottleneck in de Pyreneeën.
Daarmee zijn we terug in Hostalric. In dit dorpje van zo’n vierduizend inwoners, op een uur rijden ten noordoosten vanuit Barcelona, ligt het probleem – en de mogelijke oplossing. Langs een afgelegen zandweg vol kuilen komen hier twee grijze buizen boven de grond, om abrupt op te houden. Een gaashekwerk met prikkeldraad moet indringers weren; bordjes waarschuwen dat de langs het hek opgehangen camera’s alles in de gaten houden. Het lijkt dan ook geen toeval als even later een politiewagen op de zandweg voorbij rijdt.
De buizen vormen het nooit bedoelde eindpunt van de Midi-Catalonia-pijplijn, beter bekend als de MidCat. Deze pijplijn door Catalaanse grond moest een decennium geleden de derde gasverbinding worden tussen Spanje en Frankrijk, goed voor een extra 7,5 miljard kuub aardgas per jaar. Een van de doelen, toen al, was het afbouwen van de afhankelijkheid van het Russische gas. Vol goede moed begon de Spaanse gasnetbeheerder in 2010 een brede geul te graven, door bossen en rivieren. Daar werd de eerste circa 90 kilometer van de MidCat in gelegd, tot aan Hostalric.