Briljante paniekMarcel Tak - 20 mei 2010, 10:30
Angst is een slechte raadgever, maar paniek is de vijand van de ratio. Daar zijn we de afgelopen weken op verschillende fronten getuigen van.
De Dodenherdenking op de Dam eindigt met tientallen gewonden omdat een man schreeuwt en een hek omvalt.
Een politieke partij heeft moeite met kritiek (uit eigen gelederen) en de ontwikkeling van de peilingen en gooit een paar weken voor de verkiezingen zijn programma op de schop.
Europa is ook in paniek, en niet zo’n klein beetje ook. Honderden miljarden worden ter beschikking gesteld aan zwakke eurolanden, maar onze munt zet zijn duikeling rustig voort.
De obligatiemarkten zijn weliswaar gestabiliseerd, maar de Griekse rente ligt met 8% nog altijd ver boven niveaus die tot voor kort onmogelijk werden geacht. Dat geldt in mindere mate voor de andere Club Med-landen.
Leningen dumpen
Als zelfs Angela Merkel de weg kwijt is, begint het zorgelijk te worden. Maandenlang heeft met name Duitsland getwijfeld hoe de Griekse crisis aangepakt moest worden. Deze twijfel bracht angst in de markt over de vermeende solidariteit tussen de eurolanden. Beleggers dumpten daardoor massaal hun Griekse leningen.
Want een paar tienden hogere rente ten opzichte van de Duitse rente, zoals lange tijd gold, was lang niet genoeg om het hernieuwd ingeschatte risico van een Grieks default te compenseren. Bovendien waren de posities in Griekse leningen (relatief) zo groot, dat een beetje afbouw van positie al gauw een enorm negatief effect op de obligatiekoersen heeft.
Angela Merkel noemt deze marktreactie speculatie, en verbiedt met onmiddellijke ingang naked short selling. Een slechte analyse, een slechte maatregel, maar met verrassend gunstige gevolgen.
De analyse
In dit geval lijkt de panische Europese politiek wel tot goede resultaten te leiden. Maar eerst aandacht voor de analyse. Die is slecht omdat het niet de speculanten zijn die de onrust veroorzaken, maar de politiek. Als Merkel c.s. zelf niet weet hoe om te gaan met landen die een wanbeleid voeren, hoe moet de markt het dan weten?
Als beleggers ineens een andere perceptie van de werkelijkheid krijgen voorgeschoteld, moet zelfs de Duitse bondskanselier niet raar opkijken dat de financiële markten daar heftig op reageren. Een ander voorbeeld van door de Europese instituties zelf veroorzaakte problemen is de rol van de rating bureaus.
Er is veel kritiek op het te vroeg of te laat downgraden van bedrijven en landen door de S&P’s en Moody’s van deze wereld. Misschien is dat waar, maar de Europese Centrale Bank (ECB) stelt expliciet in zijn beleid dat staatsobligaties die voor onderpand worden aangeboden een minimum rating moeten hebben.
Risicoloos rendement
De ECB maakt door deze criteria dit soort instellingen dus enorm belangrijk en hangt het lot van staatsobligaties op aan het oordeel van deze kredietbureaus. De maatregel die nu genomen wordt, het verbieden om in te spelen op een verdere daling van Europese staatsobligaties, is belachelijk.
Zoals een oude rot in het obligatievak mij gisteren zei: “Gaan ze nu ook naked long buying in obligaties verbieden?” Door het shorten te verbieden wordt de indruk gewekt dat speculanten risicoloos rendement kunnen maken. Dat is natuurlijk niet zo. Shortgaan zonder zicht te hebben op het (toekomstige) bezit van de onderliggende stukken, is levensgevaarlijk.
Het kan tot spectaculaire winsten, maar ook tot evenzo hoge verliezen leiden. Als er werkelijk zo is gespeculeerd, hebben de daaraan deelnemende partijen een enorm risico genomen. Daar hebben ze veel aan verdiend maar die ruimte werd geboden door het Europese beleid, of het gebrek eraan.
Na het omvangrijke hulppakket van ruim 700 miljard verminderde de twijfel in de markt en hebben “speculanten” flinke pijn geleden. Als je iets tegen short selling wilt doen, is een vastberaden politiek effectiever dan het verbieden van het innemen van posities.
Ik twijfel
Ondertussen blijft de Europese politiek verdeeld en kibbelt over de gezondheid van de euro. Van Duitse zijde wordt aangegeven dat de munt in gevaar is, terwijl het “Franse kamp” benadrukt dat er niets aan de hand is. Nieuwe onzekerheid dus, met een verdere verzwakking van de munt as gevolg.
Mijn conclusie is dat de Europese politiek niet met de financiële markten kan omgaan. Het effect is echter positief want de sterk gedaalde euro is een deel van de oplossing van het probleem. De exportpositie van Europa wordt erdoor versterkt en dat is een welkome reddingsboei voor de zuidelijke staten.
Vanwege dit gunstige effect slaat nu de twijfel bij mij toe. Is er wel sprake van een domme door paniek ingegeven politiek? Of is er sprake van een uitgedachte strategie van de Unie om de euro naar economisch gunstige niveaus te krijgen. In dat geval neem ik al mijn kritiek terug en past maar één kwalificatie: briljant