Vijf vragen over de postfusie De toezichthouder op de concurrentie verbiedt overname van Sandd door PostNL. Maar dat betekent nog niet dat de fusie van ’s lands grootste postbedrijven van de baan is.
Camil Driessen
5 september 2019 om 15:50
Leestijd 3 minuten
De voorzitters van PostNL en Sandd, Herna Verhagen en Ronald van de Laar, lichten hun voorgenomen fusie toe.
De voorzitters van PostNL en Sandd, Herna Verhagen en Ronald van de Laar, lichten hun voorgenomen fusie toe.
Foto Evert Elzinga/ANP
„Met de overname van Sandd door PostNL ontstaat een monopolist op het gebied van postbezorging. Mensen, bedrijven en overheden zullen daardoor meer gaan betalen voor het versturen van post.”
Met deze woorden zette Martijn Snoep, bestuursvoorzitter van de Autoriteit Consument en Markt (ACM), donderdag een dik kruis door de fusie van de twee grootste postbedrijven van Nederland.
PostNL en Sandd reageerden onmiddellijk. Als aangekondigd stappen ze nu naar staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken, CDA) en vragen haar de onafhankelijke mededingingswaakhond te negeren om „gewichtige redenen van algemeen belang”.
1 Waarom willen PostNL en Sandd fuseren?
Ze kunnen niet anders, stellen de postbedrijven. De Nederlandse postmarkt krimpt hard, jaarlijks met zo’n 10 procent per jaar. Volgens PostNL (1,8 miljard euro omzet uit postbezorging) en Sandd (201 miljoen euro omzet) valt tegen die krimp niet op te boksen en komt de continuïteit van de postbezorging in Nederland in gevaar.
In februari maakten de twee hun fusieplannen bekend. Volgens PostNL-topvrouw Herna Verhagen was de overname van Sandd (ter waarde van 130 miljoen euro) goed voor de ‘postdienstverlening’ aan „ouderen en sociaal kwetsbare groepen”, voor de bezorging op „het platteland en in de krimpregio’s” én voor de tienduizenden postbezorgers. Er is „geen andere manier” om de continuïteit van de postdienst in stand te houden, zei Sandd-directeur Ronald van de Laar.
Vakbonden reageerden enthousiast. De FNV sprak van „een einde aan de race naar de bodem”. De concurrentie zet volgens de bond de arbeidsvoorwaarden van postbodes al jaren zwaar onder druk. PostNL telt 18.000 postbezorgers, Sandd 16.000. Zij krijgen door de overname volgens Verhagen „meer baanzekerheid”.
Lees ook over hoe PostNL en Sandd hun fusie aankondigden
2 Waarom is de ACM tegen?
Een kerntaak van de ACM is monopolies voorkomen. Concurrentie is cruciaal omdat die zorgt voor lagere prijzen, innovatie en betere kwaliteit, is de achterliggende gedachte.
De ACM deed maandenlang onderzoek naar de fusie, liet wiskundige modellen los op de postmarkt en keek diep in de boeken bij PostNL en Sandd. Daarop gingen de alarmbellen af: hier ontstaat een monopolist.
De Nederlandse markt bestaat voor 6 procent uit consumentenpost en voor 94 procent uit zakelijke. Samen krijgen de postbedrijven een marktaandeel tot wel 90 en 100 procent op die markten. De prijzen voor zakelijke post – zoals brieven van bedrijven en Belastingdienst– zullen stijgen met 30 tot 40 procent. En ook voor consumenten wordt het versturen van een kaartje duurder. Een zelfstandig Sandd zou immers „concurrentiedruk” blijven uitoefenen op PostNL.
Opvallend is de ACM-conclusie dat de postbezorging op het platteland en voor kwetsbare groepen helemaal niet in gevaar komt, zoals PostNL schetst. Die bezorging is bij wet vastgelegd en valt onder de ‘universele postdienst’. „PostNL kan deze taak de komende jaren onder economisch aanvaardbare omstandigheden blijven uitvoeren”, constateert de ACM.
3 Hoe reageren de postbedrijven op het fusieverbod?
PostNL en Sandd zijn het „niet eens met de analyse en de onderbouwing van het ACM- besluit”. maar kennelijk hadden ze erop gerekend. Want PostNL publiceerde direct een persbericht met de aankondiging naar het ministerie van Economische Zaken te stappen om alsnog toestemming te krijgen. Andermaal wees het postbedrijf op een haakje in de Mededingingswet waarmee staatssecretaris Keijzer een negatief ACM-oordeel aan de kant kan schuiven. Ze kan „een bredere afweging maken op basis van maatschappelijke belangen, zoals werkgelegenheid, de continuïteit en de betaalbaarheid van de universele postvoorziening”.
Ook de Bond van Postpersoneel riep Keijzer meteen op van die wettelijke mogelijkheid gebruik te maken. Volgens deze bond „bagatelliseert” de ACM de gevolgen van de 10 procent jaarlijkse krimp van de postmarkt en de „moordende (prijs)concurrentie die leidt tot uitholling van arbeidsvoorwaarden”.
4 Hoe bijzonder is dit beroep op de staatssecretaris?
Sinds 1998 kan de minister (of staatssecretaris) de mededingingsautoriteit passeren als „gewichtige redenen van algemeen belang zwaarder wegen dan te verwachten belemmering van de mededinging”. Dit is geregeld in artikel 47 van de Mededingingswet. Pas eenmaal eerder werd er – overigens tevergeefs – een beroep op gedaan: twintig jaar geleden, toen de beursorganisaties RAI en de Utrechtse Jaarbeurs wilden fuseren.
Het is voorstelbaar dat Keijzer de eerste bewindspersoon wordt die gebruik maakt van de mogelijkheid om een ACM-besluit te vernietigen. Tijdens een debat over de toekomst van de postbezorging, vorig jaar september, wees de staatssecretaris het gebruik van haar bijzondere bevoegdheid niet af. Dit zou volgens haar de onafhankelijkheid van de ACM niet aantasten omdat zij als staatssecretaris „toetst op andere gronden”.
PostNL, Sandd én vakbonden lobbyen al jaren intensief in Den Haag voor een fusie. Ook de door Keijzer geïnitieerde ‘postdialoog’ met bedrijven en experts over de toekomst van 's lands postbezorging had als uitkomst dat PostNL en Sandd de krachten moeten bundelen.
Lees ook deze alternatieven voor de postmarkt
5 Wat gebeurt er nu?
Het beroep op artikel 47 is nu alleen aangekondigd. Als PostNL en Sandd het echt hebben ingediend, heeft het ministerie van Economische Zaken twaalf weken om te beslissen.
Welk besluit Keijzer daarna ook neemt, het zet nog geen definitieve streep onder de fusie. Belanghebbenden kunnen nog tegen het besluit in beroep bij de bestuursrechter. Wijst Keijzer de fusie af, dan ligt het voor de hand dat PostNL en Sandd die stap zetten. Keurt ze de fusie goed, dan zou de Vereniging Grootverbruikers Postdiensten – bedrijven die veel post verzenden – naar de rechter kunnen stappen.
De vraag is of zo’n beroep kansrijk is. „Artikel 47 is namelijk zo geformuleerd dat de minister een nogal ruime discretionaire bevoegdheid heeft”, zegt mededingingsadvocaat Winfred Knibbeler van Freshfields. RAI en Jaarbeurs legden zich twintig jaar geleden neer bij de afwijzing door Economische Zaken.
Bron NRC