2)
Ook de politie ziet een toenemende activiteit, stelt een woordvoerster van de korpsleiding. Zo worden agenten als ze iemand aanhouden omdat zijn achterlicht het niet doet en om een id vragen, soms opeens geconfronteerd met een diplomatiek paspoort waarvan de afkomst onduidelijk is. Ook ziet de politie (gemeente)ambtenaren het slachtoffer worden van doxxing: het openbaar maken van hun privé-gegevens.
Soevereinen zijn op zoek naar die huisadressen omdat ze alleen willen communiceren met mensen en niet met organisaties. Ook stelt de woordvoerder: ,,We zien dat er soms ook een commercieel belang achter zit.” Zo hebben sommige autonomen en soevereinen websites waarop ze, tegen betaling, hun diensten aanbieden bij al het papierwerk.
In de wondere wereld van de soevereine mens gaat het soms gierend fout. In Telegram-groepen over het gedachtengoed ging de afgelopen dagen het voorbeeld van Natasja (*) rond. De vrouw betaalde al enige tijd geen huur en werd daarop geconfronteerd met deurwaarder en politie, die klaarstonden voor een huisuitzetting.
Uiteindelijk gaat de gemeente toch op zoek naar een laatste oplossing zodat de vrouw en haar twee kinderen niet op straat komen, vertelt een kennis van haar. ,,Natasja is via Telegram in aanraking gekomen met het gedachtengoed over het soevereine leven en daarin gaan geloven. Er werd haar aangeraden om brieven ongeopend retour te sturen, zodat je geen contact hebt met organisaties. Dus dat heeft ze gedaan.” Totdat de organisaties bij haar voor de deur stonden.
Afgevoerd per ambulance
In dezelfde Telegram-groepen gaat ook een video rond waarop Bram (*) te zien is. Hij filmt zelf hoe hij op een brancard wordt afgevoerd in een ambulance. ,,Ze schenden mijn rechten”, zegt hij. ,,Ze hebben een machtiging van nep-rechters.” Een medestander meldt in een andere video dat Bram ‘op rechtmatige grond zijn huur niet betaalt’. Bram zou nu in een psychiatrische kliniek zijn opgenomen.
Om Bram en Natasja cirkelen enkele bekende anti-overheidsactivisten, die twee jaar geleden vooral nog tegen de coronamaatregelen te hoop liepen. Een van hen stelt een juridisch advieskantoor geopend te hebben ‘om als één front tegen de Staat der Nederlanden op te treden’.
Wij zijn geen idioten of asocialen die zich overal van willen ontdoen of niets meer willen betalen. Wij willen vrij zijn in onze keuzemogelijkheden en vechten voor een eerlijke maatschappij waarin iedereen gelijke kansen heeft.
Autonome vrouw uit Nederland
Er zijn ook andere voorbeelden. Een vrouw uit de oosten van het land vertelt via Telegram aan deze krant ‘al 10 jaar autonoom te leven’. Autonoom is een soort soeverein-light. ,,We leven gedeeltelijk in het systeem, betalen netjes voor wat we gebruiken.” Zoals huur of energie. ,,We bedanken echter wel voor een ‘gift’ aan de belastingdienst. Daarover zijn we met ze in gesprek”, vertelt de vrouw, die niet met naam genoemd wil worden.
Waarom ze zo leeft? ,,Wij zijn geen idioten of asocialen die zich overal van willen ontdoen of niets meer willen betalen. Wij willen vrij zijn in onze keuzemogelijkheden en vechten voor een eerlijke maatschappij waarin iedereen gelijke kansen heeft.” Via een website biedt de vrouw ook anderen aan te helpen autonoom te worden, een ‘all-in service voor volwassenen’ kost 259 euro. Je krijgt er hulp voor bij het invullen van documenten en een ambassadebordje voor aan de gevel.
Meerdere organisaties zien dat een nieuwe groep zich het soevereine gedachtengoed eigen maakt. ,,Het kan zijn dat mensen die al te maken hebben met schulden, dit nu zien als een mogelijkheid. Maar het is een vlucht, geen oplossing”, stelt Bakhuis van de gerechtsdeurwaarders.
De soevereine ideologie kan het antwoord lijken op veel problemen. Een analist, die spreekt op achtergrondbasis, ziet verschillende groepen samenkomen die allemaal de overheid als vijand zien en herkent patronen vanuit de corona-complotgroepen. Ook toen waren er online aanjagers, maar waren het de meest kwetsbare mensen die tot actie overgingen en als eersten met politie en justitie in aanraking kwamen, bijvoorbeeld na het bedreigen van mensen. De analist ziet een ongeluk in slow-motion.
In de gemeente Súdwest-Fryslân speelt het onderwerp bij meerdere inwoners. De gemeente ‘maakt zich zorgen’. ,,We ontvangen post, vaak pseudo-juridische documenten. Maar er ontstaan ook conflicten rondom participatie, handhaving of heffingen. Inwoners die zich soeverein verklaren, zijn voor gemeentes een risico, want er lijkt sprake van een self fulfilling prophecy: omdat mensen niet mee willen doen of betalen, raken ze nog meer kwijt. Het vertrouwen neemt dan nog meer af.”
Rechtbank wijst zaken af
Bij de rechtbank houdt de soevereine gedachte geen stand. Soevereinen die hun verkeersboetes niet betaalden ‘omdat de boete niet was gericht aan de echte mens’ en dat uitvochten in de rechtbank, kregen de afgelopen jaren geen gelijk. Ook een strijd om het opeisen van het vermeende geboortetrust bij de Belastingdienst kende tegenslagen bij de rechter. Een beroep om geen motorrijtuigenbelasting te hoeven betalen voor een Audi A3 werd ook afgewezen.
De AIVD waarschuwt voor een gevaarlijkere trend dan het niet betalen van een boete. ,,Hoewel de beweging in Nederland een geschiedenis kent zonder gewelddadige uitwassen en vooralsnog geweldloos is, zou het gedachtegoed mogelijk tot gewelddadige escalaties kunnen leiden. Het is de vraag wat er gebeurt wanneer mensen worden geconfronteerd met boetes of uit huis worden gezet. De AIVD acht het mogelijk dat dit soort confrontaties voor sommige personen een legitimering voor het gebruik van geweld kan vormen.”
De dienst verwijst daarbij onder meer naar de Duitse Reichsbürger, waarvan enkele aanhangers vorig jaar werden gearresteerd op verdenking van het plannen van een staatsgreep. In september kwam in België een zich soeverein noemende burger om bij een schietpartij met de politie. Toen de politie zijn huis wilde doorzoeken op wapens, schoot de man op de politie, die daarop terugschoot. In Nederland werd eerder dit jaar de zichzelf soeverein noemende Johan R. veroordeeld tot vier weken cel omdat hij bij een boerenprotest met een shovel door een afzetting reed en twee politieagenten bedreigde.
Rechtbanktekening van Johan R. in de rechtbank van Den Haag.
Rechtbanktekening van Johan R. in de rechtbank van Den Haag. © Nicole van den Hout
Deurwaarder Erik Hamer hoopt vooral dat de soevereine ideologie vooral een trend is die overwaait, voordat het echt gevaarlijk kan worden. ,,Maar toen ik vorige week bij een soeverein voor de deur stond, deed de dochter open, een jonge tiener, en die zei: ‘oh, die papieren zijn toch ongeldig’. Dus zo worden de kinderen ook opgevoed.”
*De namen van Natasja en Bram zijn uit privacyredenen niet de werkelijke namen van de betrokken personen.