Kat-en-muisspel in Oekraïens luchtruim rond kruisraketten
onze redactie buitenland
Aangepast: 4 min geleden 14 min geleden in Buitenland
KIEV - De westerse kruisraketten die Oekraïne sinds enkele weken met succes gebruikt, zorgen voor nieuwe tactieken en tegentactieken in het luchtruim boven het strijdtoneel. De Oekraïners kunnen de Britse Storm Shadow en de Franse variant hierop, de Scalp, alleen met behulp van jachtbommenwerpers afschieten, dus concentreert Rusland zich met zijn raketaanvallen momenteel vooral op vliegbases. En daar moet Oekraïne weer op reageren waardoor er een kat-en-muisspel is ontstaan.
Oekraïne heeft ’langere armen’ gekregen dankzij de nieuwe kruisraketten. Met dank aan de Amerikaanse HIMARS raketwerpers konden de Oekraïense strijdkrachten al met grote precisie doelen op een afstand van circa 100 kilometer bereiken. Die afstand is bijna verdriedubbeld dankzij de Storm Shadows en Scalps. Bovendien kan Oekraïne hardere klappen verkopen met die langere armen, want de kruisraketten hebben een explosieve lading van circa 450 kilo. Ook dat is ongeveer een verdriedubbeling ten opzichte van de projectielen die een HIMARS kan afvuren.
Het gevolg is dat de Oekraïners met de nieuwe kruisraketten doelwitten kunnen raken die nog veel verder achter de frontlinie liggen. Zo werd bijvoorbeeld generaal Oleg Tsokov vorige maand in Berdjansk gedood met behulp van een Storm Shadow raket, zo bevestigden Russische media. Deze bezette Oekraïense stad ligt een kleine 150 kilometer van het front verwijderd. En de bruggen richting de door Rusland geannexeerde Krim, die zich nog veel verder van door Oekraïne gecontroleerd gebied bevinden, zijn al vele malen beschoten met door het Westen geleverde kruisraketten.
Jacht geopend
De Britse en Franse kruisraketten kunnen alleen vanuit de lucht afgeschoten worden. Voor de Fransen en Britten is dit een pluspunt, want hun krijgsmachten zijn vaak ver van eigen grondgebied actief in luchtruimen die ze volledig controleren. De Oekraïners daarentegen zijn een stuk minder veilig, zowel in de lucht als op de grond. Zeker nu het erop lijkt dat de Russen de jacht hebben geopend op de Su-24 jachtbommenwerpers die zijn gemodificeerd om Scalps en Storm Shadows te kunnen afschieten, en de vliegbases die deze kisten gebruiken.
Van alle Russische kruis- of ballistische raketten die momenteel worden ingezet, heeft maar liefst 90 procent vliegvelden als doelwit, die worden gebruikt door Su-24’s, zo beweert de Italiaanse militair expert Thomas Theiner. Vooralsnog zonder doorslaggevend succes, aldus Theiner, omdat Oekraïne Scalps en Storm Shadows blijft lanceren. Zo werd de vliegbasis bij de Oekraïense plaats Starokostiantyniv in de nacht van zaterdag op zondag bestookt met meer dan dertig Russische raketten, maar kon Oekraïne een dag later twee bruggen richting de Krim beschadigen met behulp van westerse kruisraketten.
Massale aanval
Het formaat van de luchtaanval geeft aan hoezeer Rusland in de maag zit met de westerse projectielen. Het zou gaan om de grootste Russische raketaanval op één Oekraïens doelwit in de oorlog tot nu toe. Eerst vuurden Tu-95 Bear bommenwerpers een salvo kruisraketten op de Oekraïense vliegbasis af. Die kwamen vrijwel tegelijkertijd neer als een aantal ballistische raketten. Daarop volgde een tweede golf kruisraketten, aangevuld met kamikazedrones. En tot slot arriveerde een derde salvo kruisraketten, dit keer van het type Kh-101 dat moeilijk te detecteren is door radar.
Het was bovendien al de vierde aanval op Starokostiantyniv in tweeënhalve maand tijd. Bij de eerste aanval op 29 mei zou de startbaan zwaar zijn beschadigd, munitie- en branfstofopslagen zijn vernietigd en enkele vliegtuigen uitgeschakeld. Na de tweede aanval op 23 juni beweerde het Russische ministerie van Defensie dat „het doelwit is vernietigd.” Dat was blijkbaar te vroeg gejuicht want op 26 juli volgde een derde aanval en afgelopen weekeinde dus een vierde. En nog bleven de Storm Shadows en Scalps komen.
In de smiezen
Volgens de Duitse krant Bild komt dat mede doordat Oekraïne er alles aan doet om de Russische jacht op de kruisraketten zo moeilijk mogelijk te maken. De Oekraïense luchtmacht heeft vliegbases in gebruik genomen, die sinds het omvallen van de Sovjet-Unie leegstonden. Ook zijn stukken snelweg verstevigd, zodat ze als start- en landingsbanen gebruikt kunnen worden. En de luchtafweersystemen die door het Westen zijn geleverd, zoals bijvoorbeeld de Patriots, worden vooral ingezet bij militaire vliegvelden.
Bovendien komen de raketaanvallen nooit als complete verrassingen. Oekraïne heeft (kruis)raketten vaak kort na hun lancering al in de smiezen dankzij westerse inlichtingen, waardoor de Su-24’s snel naar andere vliegbases verplaatst kunnen worden. De Russen proberen dit voordeel weer te neutraliseren door hun kruisraketten een onberekenbare koers te laten vliegen, waardoor het voor Oekraïne moeilijk wordt om te bepalen wat het doelwit is.
Maskirovka
Daarnaast gebruikt Oekraïne een beproefde tactiek uit de Sovjet-tijd: maskirovka. De letterlijke betekenis van dit Russische woord is vermomming en het wordt doorgaans gebruikt voor tactieken die erop zijn gericht om de vijand om de tuin te leiden. In deze specifieke situatie kalefatert Oekraïne oude Su-24’s die niet meer ingezet kunnen worden, voldoende op om bij de Russen de indruk te wekken dat ze nog luchtwaardig zijn. Voor elke bruikbare Su-24 zouden er maar liefst tien ’dummy’ Su-24’s zijn, waardoor het voor de Russische luchtmacht stukken moeilijker wordt om geschikte doelwitten uit te kiezen.
Het kat-en-muisspel rond de Scalps en Storm Shadows zal voorlopig nog wel even voortduren. Het Russische arsenaal is groot genoeg om vliegvelden te blijven aanvallen, terwijl Oekraïne inventief genoeg lijkt om de Russen van repliek te dienen. Frankrijk en Groot-Brittannië hebben bovendien een grote voorraad van de kruisraketten, dus de Russen kunnen zich ook ver achter de frontlinie voorlopig nog niet veilig wanen.