Door Jaap Penders op 16 september 2013
Op IEX, een website voor beleggers, is op 13 september 2013 een artikel geplaatst over manipulatie van het orderboek van het aan Euronext Amsterdam genoteerde beursfonds BinckBank.1 Marc Lendfers van de website beursweer opperde aan de hand van een filmpje dat sprake zou zijn van koersmanipulatie. Dit werd gemeld bij de Autoriteit Financiële Markten (‘AFM’). Dit roept vragen op: wat is koersmanipulatie? Kan het plaatsen van een order koersmanipulatie opleveren? Wat onderzoekt de AFM? Hieronder zal ik ingaan op deze vragen.
De werking van de beurs
Bedrijven hebben geld nodig om hun activiteiten te financieren. Een wijze van financiering is de uitgifte van aandelen aan beleggers. Bedrijven kunnen een beursnotering aanvragen, zodat de aandelen publiekelijk verhandeld kunnen worden. Beleggers kunnen via hun broker beursgenoteerde aandelen van een bedrijf kopen of verkopen. Ook kunnen door de beurs of een uitgevende instelling opties2 en derivaten (zoals turbo’s3) op deze aandelen zijn uitgegeven. Aandelen, opties en derivaten worden financiële instrumenten genoemd. Een koers van een financieel instrument komt tot stand door vraag en aanbod, waarbij de kooporder en verkooporders bijeen worden gebracht. Voor het vertrouwen in het goed functioneren van financiële markten en bescherming van de belegger zijn regels opgesteld.
Verbod van marktmisbruik
In de Wet op het financieel toezicht (‘Wft’) zijn regels gesteld ter voorkoming van marktmisbruik.
Op basis van deze regels is het handelen met voorwetenschap en zogenaamde koersmanipulatie verboden. In art. 5:56 Wft is het gebruik van voorwetenschap door een transactie te verrichten of te bewerkstelligen strafbaar gesteld. In artikel 5:58 Wft is koersmanipulatie strafbaar gesteld.4
Wat is koersmanipulatie?
Koersmanipulatie is het manipuleren van de koers van een beursgenoteerd financieel instrument. Artikel 5:58 lid 1 Wft stelt strafbaar:
a) een transactie of een handelsorder in financiële instrumenten te verrichten of te bewerkstelligen waarvan een onjuist of misleidend signaal uitgaat of te duchten is met betrekking tot het aanbod van, de vraag naar of de koers van de financiële instrumenten, tenzij degene aantoont dat zijn beweegreden gerechtvaardigd en gebruikelijk is;
b) een transactie of een handelsorder in financiële instrumenten te verrichten of te bewerkstelligen teneinde de koers van de financiële instrumenten op een kunstmatig niveau te houden, tenzij degene aantoont dat zijn beweegreden gerechtvaardigd en gebruikelijk is;
c) een transactie of een handelsorder in financiële instrumenten te verrichten of te bewerkstelligen waarbij gebruik wordt gemaakt van bedrog of misleiding; of
d) informatie te verspreiden waarvan een onjuist of misleidend signaal uitgaat of te duchten is met betrekking tot het aanbod van, de vraag naar of de koers van financiële instrumenten, terwijl de verspreider weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat die informatie onjuist of misleidend is.
Voor koersmanipulatie is het, anders dan bij gebruik van voorwetenschap, niet vereist dat de geplaatste order tot koop of verkoop van het financiële instrument wordt uitgevoerd. Bij de eerste strafbaarstelling is dus van belang of van het plaatsen van een order een onjuist of een misleidend signaal uitgaat naar het aanbod van, de vraag naar, of de koers van het financiële instrument. Indien dit het geval is, zal het plaatsen van een order koersmanipulatie opleveren.
Sancties op koersmanipulatie
Koersmanipulatie is een misdrijf. Het Openbare Ministerie kan een overtreder, al dan niet op aangifte van de AFM, strafrechtelijk vervolgen. De AFM houdt toezicht op de beurshandel en kan koersmanipulatie sanctioneren door bijvoorbeeld een boete op te leggen. De basisboete voor koersmanipulatie is EUR 2 miljoen.