Trump: olie op het vuur én blussen
De handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China leek afgelopen week een uitslaande brand. Ondanks verbaal bluswerk van beide kanten neemt de kans op een deal eerder af dan toe.
ZZelf geloofde Donald Trump er maandag weer in. Na een ongekende escalatie van het handelsconflict, waarbij de VS en China elkaar met nieuwe tarieven om de oren sloegen en de Amerikaanse president zijn Chinese collega Xi Jinping zijn 'vijand' noemde, beweerde Trump dat de kans op een handelsdeal alles behalve verkeken is.
De inmiddels 73-jarige president suggereerde dat door alle strafmaatregelen het kwartje bij de Chinezen eindelijk is gevallen en het land inziet dat het tijd is om een akkoord te sluiten. 'Er gebeuren zeer grote dingen met China', zei hij. Xi prees hij als een 'groot leider'.
De Chinezen hielden zich op de vlakte. Hoofdonderhandelaar Liu He had eerder die dag tijdens een bezoek aan een technologiebeurs in de stad Chongqing gezegd dat China bereid is het handelsgeschil met 'rustige onderhandelingen' te willen oplossen en 'zich resoluut tegen escalatie te verzetten'.
Zeer algemene uitspraken, waarmee hij niet afwijkt van het gebruikelijke script van de Chinezen. Dat bestaat al anderhalf jaar uit oproepen om de kalmte te bewaren en de boodschap dat China's economie wel tegen een stootje kan.
Déjà vu
De reactie van Trump roept een gevoel van déjà vu op. De toch ervaren dealmaker was enkele maanden geleden ook optimistisch over een akkoord. Maar de onderhandelingen die het resultaat waren van de top in Buenos Aires in december, mislukten in mei.
Dat gebeurde omdat de belangen van beide landen te ver uiteen liepen en China niet bereid was de VS tegemoet te komen op voor Trump cruciale punten. De recente escalatie is daarvan het directe gevolg. Ook na de mislukking in mei bleef Trump positief: 'Het gaat allemaal gebeuren, en veel sneller dan mensen denken!'
Tijdlijn: zo escaleerde de handelsoorlog
30 juli Onderhandelingen tussen VS en China in Sjanghai na nieuwe wapenstilstand zonder resultaat.
1 augustus Trump kondigt nieuwe strafheffingen aan: 10% op niet eerder belaste Chinese export naar VS, zoals speelgoed en consumentenelektronica ter waarde van zo'n $270 mrd.
5 augustus China grijpt niet meteen in als munt wegzakt. Peking holt zo effect Amerikaanse strafheffingen uit. Washington bestempelt China tot 'valutamanipulator'.
6 augustus Aantal Chinese bedrijven staakt aankoop Amerikaanse landbouwproducten.
13 augustus Om Amerikaanse consumenten te sparen, stelt Trump deel aangekondigde nieuwe invoerheffingen op $160 mrd aan Chinese export uit tot 15 december.
23 augustus Meer maatregelen Peking. China kondigt hogere heffingen aan op $75 mrd aan Amerikaanse import. Heffing op auto's en onderdelen per 15 december omhoog. Trump zegt dat Amerikaanse bedrijven alternatief voor productie in China moeten zoeken. Tarief op eerder al belast deel van Chinese export stijgt op 1 oktober van 25% naar 30%. De voor 1 september aangekondigde tarieven stijgen van 10% naar 15%.
26 augustus Chinese munt verliest opnieuw terrein tegenover dollar. Trump, bij de G7 in het Franse Biarritz, tracht te de-escaleren.
Het conflict verloopt al anderhalf jaar volgens hetzelfde patroon: China weigert de VS tegemoet te komen; de VS nemen strafmaatregelen; China neemt represailles; beide partijen onderhandelen vruchteloos; waarna de VS nieuwe maatregelen nemen, en China weer reageert.
De flamboyante Trump eist, uitroeptekens twitterend, de hoofdrol voor zich op. Geopolitiek-expert Frans-Paul van der Putten van Instituut Clingendael ziet hoe hij voortdurend van positie wisselt. 'Eerst zegt hij: “Ik kan het allemaal voor elkaar krijgen. De Chinezen zullen doen wat ik wil.” Als duidelijk wordt dat het niet die kant opgaat, wisselt hij naar: “Dan gaan we ze pijn doen. Daar krijgen ze spijt van.”'
Horrorscenario
De Amerikaanse verlanglijst is fors: de VS eisen dat China Amerikaanse bedrijven eerlijker behandelt, een eind maakt aan de gedwongen overdracht van technologie en bedrijfsspionage en meer Amerikaanse producten koopt om het handelstekort van Washington met Peking te verkleinen.
Achter die redelijk concrete verzoeken gaat een veel groter probleem schuil. China is hard op weg de VS te passeren als grootste economie, heeft de ambitie op technologisch gebied wereldleider te worden, investeert wereldwijd in infrastructuur en moderniseert in hoog tempo zijn leger.
China als nieuwe wereldmacht is voor Trump en de haviken in het Witte Huis een horrorscenario. 'Dat onderliggende probleem komt steeds weer bovendrijven', zegt Van der Putten. Xi was het afgelopen anderhalf jaar best bereid meer Amerikaanse producten te kopen om het handelstekort van de VS met China te verkleinen. Dat liep op tot bijna $420 mrd in 2018.
‘Er is een grens aan wat China kan verdragen qua lagere groei, maar die grens is nog niet bereikt’
• Louis Kuijs, hoofd Azië van Oxford Economics
Maar Xi is niet van plan zijn ambities in de ijskast te zetten. Dat maakt het vinden van een echte oplossing zo moeilijk, zegt Van der Putten. Als er de komende maanden een akkoord wordt gesloten, zal het eerder een deal zijn die een aantal concrete obstakels uit de weg ruimt.
Kans op recessie
Trump benadrukt steeds dat de handelsoorlog China economisch harder raakt dan zijn eigen land en Peking uiteindelijk door de knieën gaat. Onderzoeksbureau Oxford Economics verwacht dat de economische groei volgend jaar 'significant beneden de 6% groei uitkomt', voor een land dat begin deze eeuw nog met dubbele cijfers groeide een povere score.
'Er is een grens aan wat China kan verdragen qua lagere groei,' zegt hoofd Azië Louis Kuijs van Oxford Economics. 'Maar die grens is nog niet bereikt.' Peking redeneert volgens Kuijs zo: als de binnenlandse vraag maar redelijk blijft groeien, overleeft het land de handelsoorlog wel.
Maar ook de VS lopen gevaar. De zorgen over een recessie in het land, na tien jaar van expansie, nemen toe. Deze zomer protesteerden 600 bedrijven in een open brief tegen nieuwe importheffingen, die volgens de ondernemingen schade toebrengen aan de economie en consumenten op kosten jagen.
'Een geëscaleerde handelsoorlog is niet in het belang van het land, en beide zijden zullen erdoor verliezen,' schreven ze. De schade voor de VS als gevolg van de handelsoorlog is volgens de ondernemingen inmiddels opgelopen tot een kleine $32 mrd, en elke minuut komt er $48.000 bij.