Tennet en Gasunie kruipen naar elkaar toe
Nederland wil de komende decennia steeds minder aardgas en meer elektriciteit gebruiken. In het energiesysteem zelf vervagen de grenzen tussen de stroom- en gaswereld. Is het geen tijd voor een fusie tussen de landelijke netbeheerders Tennet en Gasunie?
Onder de titel 'Change happens' schetste Han Fennema, bestuursvoorzitter van Gasunie op energiecongres Energy Day, eind juni een inkijkje in de wereld van 2050. Eén begrip stond centraal: systeemintegratie. De huidige focus op kubieke meters aardgas of kilowattuur elektriciteit zal verdwijnen.
Op een warme zomerdag in 2050 wil je gewoon een koud biertje drinken, en als het 's winters koud is, wil je een warm huis en hete koffie 's ochtends. 'Maar of dat nou met gas of met elektriciteit of met waterstof of met geothermie gebeurt, wat maakt dat uit?' vroeg Fennema retorisch.
Waterstofgas
De noodzaak voor systeemintegratie volgt uit twee belangrijke ontwikkelingen. Ten eerste elektrificeert Nederland. Auto's worden elektrisch, net als de verwarming van huizen en kantoren en andere zaken die nu nog niet of nauwelijks stroom vragen. Ten tweede wordt die elektriciteit steeds groener, en daarmee afhankelijker van weersomstandigheden.
Die ontwikkelingen vragen om flexibiliteit en opslag van elektriciteit, omdat ook als het niet waait of de zon niet schijnt er elektriciteit moet worden geleverd aan fabrieken en huizen. Op welke manier die opslag kan worden gerealiseerd, wordt nu onderzocht. Dat kan met grote batterijen, maar bijvoorbeeld ook door de introductie van groen waterstofgas.
Duitse aandeelhouder
Samenwerking tussen de twee landelijke netbeheerders wordt daarom steeds belangrijker. Maar de noodzaak tot samenwerking betekent volgens Gasunie-man Fennema niet automatisch een noodzaak tot fuseren.
‘De energietransitie is een enorme internationale opgave en vergt vergaande en nauwe samenwerking in Europees verband’
• Tennet-bestuursvoorzitter Manon van Beek
Vergelijkbare geluiden klinken bij Tennet, maar bestuursvoorzitter Manon van Beek voorziet wel nauwere samenwerking met Gasunie: 'De energietransitie is een enorme internationale opgave die ook op nationaal niveau grote impact heeft. Wij werken aan een nieuw energiesysteem dat grotendeels of geheel gebaseerd zal zijn op zonne- en windenergie en wellicht in een later stadium ook op groene waterstof. Dit proces vergt vergaande en nauwe samenwerking in Europees verband met heel veel stakeholders. Gasunie hoort daar zeker ook bij.'
Maar andere partijen dus ook, en niet alleen Nederlandse. Eind vorige maand gooide financieel directeur Otto Jager van Tennet zelfs een balletje op over een Duitse aandeelhouder en kondigde hij en passant aan een kapitaalinjectie van de overheid te verlangen. Op dit moment is de Nederlandse staat nog voor 100% eigenaar van zowel Tennet als Gasunie.
Holistische visie
Toch is een fusie helemaal geen gekke gedachte, vinden verschillende experts. Zoals Dick Weiffenbach, hoofd Energy & Utilities bij advies- en accountantskantoor EY. Hij pleit voor een holistische visie op het energiesysteem: 'Ik denk dat het samengaan op holdingniveau van Tennet en Gasunie een heel krachtig signaal is.'
Of Michelle de Rijke, partner energierecht en bestuursrecht bij Van der Feltz Advocaten: 'Koppeling van infrastructuur wordt heel belangrijk. En dan is het vanuit het oogpunt van een geïntegreerde beleidsstrategie voor mij heel logisch dat die bedrijven samengaan.'
Waterbaronnen, elektriciteitsheren en gasboeren
Anderen zijn wat terughoudender. Martijn Duvoort, directeur Energiemarkten bij adviesbedrijf DNV GL, ziet zeker heil in intensieve samenwerking tussen de twee bedrijven, maar voor een fusie is wat hem betreft op dit moment geen noodzaak. Hij heeft zelfs een waarschuwing in petto: veel fusies en overnames waar geen goede noodzaak achter zit, mislukken gewoon.
‘Ruim vijftig jaar waren het compleet aparte werelden. Van oudsher had je waterbaronnen, elektriciteitsheren en gasboeren’
• Zelfstandig adviseur Sjak Lomme
Zelfstandig adviseur Sjak Lomme noemt de gedachte aan een fusie inderdaad zo gek nog niet, maar verwacht er voorlopig weinig van. Hij wijst vooral op de culturele verschillen tussen de twee bedrijven: 'Met waterstof en elektrolyse hebben de twee energievervoerders elkaar gevonden, maar ruim vijftig jaar waren het compleet aparte werelden. Van oudsher had je waterbaronnen, elektriciteitsheren en gasboeren.'
Lomme krijgt hierin bijval van Duvoort, die deze schets van de cultuurverschillen herkent.
Gas uit Siberië
Duvoort stipt bovendien aan dat Tennet en Gasunie momenteel met heel andere dingen bezig zijn. 'Tennet is heel erg bezig met Europese coördinatie. Vanuit de Europese Commissie is er veel druk om nauwer te gaan samenwerken over de landsgrenzen heen. Dat is een dossier dat voor Gasunie veel minder speelt.'
Lomme wijst er in dat verband op dat Gasunie veel mondialer is ingesteld. Gasunie heeft oog voor gas uit Siberië of LNG uit de Verenigde Staten, terwijl elektronentransport toch veel meer een lokale aangelegenheid is.
Totaal niet aan de orde
Maar Weiffenbach is genuanceerder over deze verschillen in cultuur of perspectief. Hij doet eerst een stapje terug. 'Wat bedoel je met een fusie? Waar heb je het dan concreet over?' Een fusie waarbij beide bedrijven op functieniveau volledig integreren, is wat hem betreft totaal niet aan de orde.
Dat soort fusies hebben volgens Weiffenbach, met een track record in de wereld van fusies en overnames, inderdaad alleen kans van slagen bij bedrijven met dezelfde natuur, structuur, hetzelfde speelveld en dezelfde markten. 'Bij Gasunie en Tennet is dat helemaal niet zo. Je moet die bedrijven niet met elkaar integreren.'
Maar volledige integratie is alleen maar de meest extreme vorm van fuseren. Er zijn ook subtielere varianten, en daarvoor pleit Weiffenbach, met als hoofdreden: systeemintegratie. 'Systeemintegratie is de heilige graal van efficiëntie. Maar het gaat allemaal veel te langzaam.'
Dat punt noemt De Rijke ook: 'We willen toe naar een heel nieuwe inrichting van het energielandschap. Een fusie zal de snelheid bevorderen.'