Profiel van een nieuwe minister-president: toch ook een beetje als Rutte graag
Wat voor soort minister-president heeft Nederland nodig na dertien jaar Mark Rutte? De nieuwe premier mag niet helemaal op Rutte lijken, maar toch ook wel weer een beetje. ,,We willen toch altijd een pragmatist. In die zin zal de opvolger iemand zijn die de continuïteit waarborgt.’’
Jan Hoedeman 13-08-23, 16:00
Wat een verademing was Mark Rutte in 2010 na zijn eerste persconferentie als minister-president. Hij deed dat niet zoals zijn voorganger Jan Peter Balkenende (2002-2010) op het ministerie van Algemene Zaken, maar wandelde vrijdag na de ministerraad naar Nieuwspoort, wat hij zijn hele ambtsperiode volhield.
Daar stond een minister-president die niet -zoals zijn voorganger- als door een adder gebeten reageerde op kritische vragen. Met oneliners over ‘iedereen moet zijn eigen verantwoordelijkheid nemen’. Rutte deinsde niet terug voor kritische vragen en was ook niet te beroerd om een journalist uit te dagen.
Premier met functionerend geheugen
Peinzend over een functieprofiel voor de nieuwe premier zegt hoogleraar parlementaire geschiedenis Bert van den Braak: ,,Het moet wel een premier zijn die boven de partijen staat. Geen partijman. De premier mag wel een visie hebben, maar die moet hem niet hinderen in het oplossen van problemen. We willen toch altijd een pragmatist. In die zin zal de opvolger iemand zijn die de continuïteit waarborgt.’’
Lubbers bemoeide zich met alles en dacht met zijn ministers mee
Johan Remkes
Opvolger moet wel een béétje op Rutte lijken
De grootste behoefte van de Nederlandse kiezer is een ándere minister-president te krijgen na dertien jaar Mark Rutte. Daar wordt aan voldaan, nu Rutte heeft aangekondigd te stoppen. Maar daar houdt ook wel de overeenstemming op.
Johan Remkes diende als staatssecretaris onder premier Wim Kok (1994-2002), als minister onder Jan Peter Balkenende en deed veel commissies op verzoek van premier Rutte. Hij heeft een kijk op de werkwijze van ministers-president. ,,Lubbers (1982-1994) bemoeide zich met alles en dacht met zijn ministers mee. Balkenende deed dat veel minder en Rutte alleen als het hem werd gevraagd.’’
Toch heeft Rutte een aantal eigenschappen die zijn opvolger ook mag hebben. Alle ballen lang in de lucht weten te houden, de moed erin houden bij moeilijke dossiers, werk maken van de teamgeest, geen selfie schuwen en internationaal zeer gezien zijn aan de vergadertafels en Europese toppen?
Een vrouwelijke premier
Nederland lijkt ook behoefte te hebben aan een vrouwelijke minister-president. Waar veel landen in de wereld dit al lang eens of meermalen hebben meegemaakt, is dat in Nederland nog steeds niet gebeurd.
Toch lijkt een vrouwelijke premier voor het eerst een serieuze optie nu de grootste regeringspartij in de persoon van Dilan Yesilgöz een lijsttrekker levert die de strijd aangaat met de rest. Ze heeft daarbij nog een bijzondere kwalificatie: haar roots liggen niet in de polder, maar ze is van origine Koerdisch-Turks, wat haar voor veel kiezers aantrekkelijk maakt.
Ook de partij van Caroline van der Plas BBB maakt kans de grootste te worden, maar Van der Plas bedankt om uiteenlopende redenen vooralsnog voor het premierschap. Haar vliegangst, aversie tegen hoge hakken en representatieve kleding doen haar niet verlangen naar de functie. Daarmee is Yesilgöz vooralsnog de enige kans makende vrouwelijke kandidaat.
Nederlandse premier meestal gezinsman
Ze heetten Rita, Bianca en Eugenie. De wederhelft van de premier was altijd een vrouw. Maar dertien jaar geleden kwam de eerste man zonder partner en gezin. Rutte heeft daarover half serieus wel eens gezegd dat hij er niet aan moest denken dat hij ’s avonds aan zijn geliefde zijn verhaal van die dag ook nog eens moest doen. Maar ontegenzeggelijk is het van belang dat er in de binnenschil van een premier iemand is die een corrigerende factor is. Zo iemand heeft Yesilgöz. Haar man weet als langjarig beleidsmedewerker in een grote stad hoe het politiek bedrijf werkt en is zich bewust van de offers.
Premier met visie
Voor een visie moest je naar de oogarts, schimpscheutte Rutte over zijn vermeende gebrek aan een perspectief voor Nederland. Maar het is zeker waar dat Rutte meer floreerde bij het oplossen van crises dan bij het houden van een lezing of algemene politieke beschouwingen waarbij hij zijn publiek bij de hand nam om het de toekomst in te gidsen.
Een andere lijsttrekkerskandidaat Frans Timmermans van PvdA/GroenLinks is vaak betrapt op visies. Grote verhalen waarin hij zijn begeesterde luisteraars meenam en een snaar raakte. Na het zomerreces staat de eerste lezing van Timmermans al gepland: de Abel Herzberglezing op 10 september. Timmermans belooft daar in te gaan op de uitdagingen in een wereld vol omwentelingen. Daar wil hij antwoord geven op de vraag waarom de mensheid niet met voldoende overtuiging lijkt te handelen, terwijl dit wel zou moeten.
Het moet gezegd: de naam van Rutte zal niet snel bij een dergelijke spreekbeurt te vinden zijn.